Goed voorbeeld?
De eenwording van de Europese
markt is een zeldzame kans om de
Europese instituties tegen het licht
te houden. Instituties op de arbeidsmarkt, zoals medezeggenschapsregelingen, ontslagregelingen, regelingen omtrent de werktijd en andere regelingen in de vennootschapssfeer, zoals de structuurwetgeving. ‘Harmonisatie’ van dergelijke regelingen voor de landen die in
de Europese Gemeenschap verenigd zijn, zegt niets over het eindpunt, en alles over het gegeven dat
er ruimte is voor verandering. Ruimte voor verandering is zeldzaam. De
gelegenheid moet volledig benut
worden. Maar ook met wijsheid en
in elk geval met open ogen.
Veel economen in ons land zijn
geneigd om de Verenigde Staten
als voorbeeld te nemen voor een
geharmoniseerd Europees stelsel.
De Amerikaanse instituties zouden
meer toegesneden zijn op de moderne tijd met snelle technologische
verandering en met een grate mate
van internationalisatie in de kapitaal- en handelsstromen. Bewijs:
terwijl de EG-landen zich met veel
moeite door de crisis van het begin
van de jaren tachtig modderden (en
daar nog niet helemaal uit zijn) ontwikkelden de Verenigde Staten zich
moeiteloos.
Plaats een kikker met een schildpad in een race en de kikker wint.
Maar waarom laten we Zoef de
haas niet meedoen? Want als iets
duidelijk is, dan is het dat Japan de
crisis verreweg het best heeft doorstaan. Ondanks afwezigheid van
grondstoffen en bovenal van natuurlijke olie- en gasvoorraden. Het
zou meer voor de hand liggen om
Japan als voorbeeld op te voeren
voor de institutionele structuur van
een Verenigd Europa, dan de Verenigde Staten. Merkwaardig genoeg blijktde Europese institutionele structuur tussen de Japanse en
de Amerikaanse in te liggen, als ik
mag aannemen dat die instituties
op een dimensie te schalen zijn.
Terug naar de vergelijking Europa-Verenigde Staten. De Verenigde
Staten worden vooral geroemd om
ESB 12-4-1989
Produktiviteitsgroei is de basis voor
de verbetering van de reele inkomens. Maar het is ook een belangrijk uitgangspunt voor Internationale mededinging. Produktiviteitsgroei is gekoppeld aan nieuwere
produkten en nieuwere produktietechnologieen, en vaak aan een
verbeterde kwaliteit.
De zorg over de produktiviteitsgroei in de Verenigde Staten komt
onder andere naar voren in de veelheid van studies van vooraanstaande Amerikaanse economen als
Sachs, Kendrick, Grossman en
Denison naar de oorzaken van de
produktiviteitsstagnatie. Men vindt
haar ook terug in Workforce 2000,
een studie verricht door het Hudson
Institute voor het Ministerie van Arde groei van de werkgelegenheid. beid (1987). Zou de produktiviteitsEn terecht. De Verenigde Staten groei in de VS onveranderlijk laag
hebben sinds de tweede wereldoor- blijven, dan wordt tot het jaar 2000
log een onafgebroken werkgele- een groei van het beschikbare reele
genheidsgroei te zien gegeven. inkomen van niet meer dan 0,6%
Ook in de periode rand 1975 en verwacht, terwijl de werkloosheid
1985, toen de Europese werkgele- oploopt tot 10%.
genheid als een te vroeg geserveerHet is een reuzenstap om de verde souffle inzakte. De loonaanpas- schillen in produktiviteitsgroei tussing in de Verenigde Staten wordt sen aan de ene kant Europa en Jageroemd. Heel juist. De lonen zijn pan en aan de andere kant de Vervanaf 1970 tot omstreeks 1983 in enigde Staten te verklaren vanuit de
reele termen gedaald. Ze bevonden verschillen in instituties, die het
zich in 1985 op het niveau van rand maatschappelijke verkeer, voor zo1962.
ver dat met financiele transacties
Maar wat de Amerikaanse werk- gepaard gaat, regelen. Maar het
gelegenheidsgroei bijzonder heeft doet wel de vraag rijzen of de kikker
geholpen was de lage produktivi- en de schildpad wel op gelijke grand
teitsgroei. De afzet groeide iets streden. En dan: wie is de kikker en
sneller dan in Europa, maar terwijl wie is de schildpad?
in Europa (en nog meer in Japan)
de produktiviteit bleef groeien met
gemiddeld tussen de 2 tot 3 procent
per jaar, was die in de VS slechts
0,7% per jaar over de periode 19701985. Cumulatief over die periode
van vijftien jaar scheelt dat 35% in
werkgelegenheid! Naar Nederlandse termen vertaald zou de werkgelegenheid hier bijna 2 miljoen arbeidsplaatsen hoger zijn geweest
als we de Amerikaanse produktiviteitsgroei hadden gehad.
De lage produktiviteitsgroei in de
Verenigde Staten is – met al zijn
voordelen voor de werkgelegenheid – een gigantisch probleem.
J.M.M. Ritzen
355