ESB kompas
… op de Nederlandse economie
week 16
Redactioneel
Albert Jolink
Hoofdredacteur ESB
a.jolink@sdu.nl
Realisatie
Indicator (+6 mnd)
gestandaardiseerde
afwijking ten opzichte
DNB
van trend
gestandaardiseerde
afwijking ten opzichte
van trend
juni 2008 1,45
september 2008 1,18
januari 2008 0,84
oktober 2007 0,83
De Econometric Institute Current Indicator of the
Economy (EICIE) voorspelt de stand van de economie. De economie wordt gemeten door het bnp tegen
marktprijzen. Het onderliggende model correleert het
bnp met het aantal werkenden bij Randstad.
De EICIE geeft de toe- of afname aan ten opzichte
van hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Het getal
tussen haakjes geeft het verschil aan met de gemiddelde EICIE van de laatste twee kwartalen. De EICIE
wordt samengesteld door Philip Hans Franses en
Bert de Groot (Erasmus Universiteit Rotterdam).
De DNB-conjunctuurindicator geeft de conjunctuur
weer als gestandaardiseerde afwijking ten opzichte
van de trend. De realisatiereeks is gebaseerd op
informatie over de productie, consumptie en werkgelegenheid en beschrijft met een vertraging van
2 maanden de toestand van de conjunctuur. De
waarden voor januari 2008 (0,83) en oktober 2007
(0,83) zijn weergegeven aan de linkerzijde van de
thermometer. Het (kleine) positieve verschil duidt
op een aantrekkende conjunctuur in die periode. De
voorlopende indicator is gebaseerd op elf variabelen
en geeft de verwachte conjunctuur voor de komende
6 maanden weer. De waarden voor juni 2008 (1,45)
en september 2008 (1,18) zijn weergegeven aan
de rechterzijde van de thermometer. Het negatieve
verschil duidt erop dat de conjuctuur zijn top is
gepasseerd.
Zeepbel
Nederland heeft een reputatie hoog te houden
op het gebied van zeepbellen. In de zeventiende
eeuw gingen wij de wereld voor in het bieden op,
en overwaarderen, van tulpen en tulpenbollen. Wat
nu bekend staat als de tulpenmanie, was een van
de eerste financiële zeepbellen die de geschiedenis
ons te bieden heeft. In de loop van de geschiedenis
zijn er nog vele zeepbellen gevolgd, vaak met desastreuze afloop voor de betrokkenen. Ook in onze tijd
wil men de ICT-zeepbel aan het einde van de twintigste eeuw graag aanvoeren, hoewel men zich kan
afvragen of dit niet gewoon een revolutie was.
In een recent verslag van het IMF (IMF, 2008) wordt
de zeepbel weer nieuw leven ingeblazen in het licht
van huizenprijzen en het monetaire beleid. En ook
hier is Nederland weer prominent aanwezig. In dit
recente geval worden de huizenprijzen onder de
loep genomen in een vergelijkende studie van twaalf
Europese landen, de Verenigde Staten, Canada,
Australië en Japan. Het IMF constateert, op basis
van een aantal fundamentals, zoals inkomen per
capita of rentestand, dat voor Nederland de toename van de huizenprijzen niet tot deze variabelen
te herleiden is. Volgens de berekeningen van het
IMF zouden de Nederlandse huizenprijzen dertig
procent lager moeten liggen, en daardoor zou er
een correctie op kunnen gaan treden in deze markt.
Minister Bos is inmiddels ten strijde getrokken tegen
deze aantijgingen en heeft duidelijk gemaakt dat de
Nederlandse huizenmarkt zich niet laat vergelijken
met de Amerikaanse huizenmarkt. Ook de Rabobank
is tegen het IMF-rapport in opstand gekomen en
verwijt de IMF-onderzoekers systematische fouten te
hebben gemaakt.
Bij herlezing van de IMF-studie doen deze reacties
van Bos en Rabo geen recht aan de resultaten. Zoals
het IMF stelt, kun je elk land op basis van dezelfde
criteria wegen en vervolgens deze landen vergelijken. Zo rekent het IMF uit wat de stijgingen in de
EICIE
2008 (1e Kw)
3,5%
(+0,4%)
226
ESB
18 april 2008
huizenprijzen zouden moeten zijn op basis van een
set verklarende variabelen, hoe hoog de groei van
de huizenprijzen daadwerkelijk is, en welk deel van
de groei dan nog niet verklaard is. Voor Nederland
blijkt bijna dertig procent van de stijging van de
huizenprijzen niet verklaard, op basis van de vaste
set verklarende variabelen. Met deze benadering van
het IMF is niet zo veel mis.
Zoals de studie ook aangeeft kan het onverklaarde
deel van de groei van de huizenprijzen voortkomen
uit het ontbreken van verklarende variabelen, zoals
grootte van de huishoudens of immigratie. Maar
daarnaast zou het mogelijk zijn dat het onverklaarde
deel simpelweg niet te verklaren is, en daarmee is
de zeepbel een feit. De suggestie van het IMF dat
Nederland weer eens een zeepbel heeft gecreëerd is
een zwaktebod ten gunste van het eigen model en
ten nadele van de werkelijkheid.
In ESB van enige tijd geleden werd wel serieus
onderzocht of de Nederlandse huizenprijzen een
zeepbel waren (Van de Kerkhof en Klene, 1999).
In dit artikel werden de fundamentals gevonden in
leningsvoorwaarden, fiscale voordelen, vermogenswinsten en demografische trends. De voornaamste
reden voor de huizenprijsstijgingen werd echter gevonden in het tekortschietende woningaanbod. Van
een zeepbel was geen sprake. Zoals bekend is de
huizenmarkt in de 21ste eeuw in een rustiger vaarwater gekomen ondanks een blijvend woningtekort.
Het probleem bij de IMF-studie is dat een poging is
gedaan om de landen op de bedden van Procrustus
te leggen, waarbij niet de landen maar de maatstaf
richtinggevend is geweest voor de uitkomsten. Het
geeft te denken dat het IMF op basis van een dergelijke analyse tot boude uitspraken komt over de
kwetsbaarheid van de Nederlandse huizenmarkt en
daar onmiddellijk in haar 2008 Consultation aan
koppelt dat de minister de hypotheekrenteaftrek
maar moet beperken, planologische beperkingen
moet afschaffen ten faveure van woningbouw, en
beter toezicht moet uitoefenen op leningen. Als iets
een zeepbel is dan is dat toch wel de IMF-studie
over de Nederlandse huizenmarkt.
Literatuur
Kerkhof, C.M.A.J. van de en N. Klene (1999) Hoge huizenÂ
prijzen, een zeepbel?. ESB 84(4223), 716–718.
IMF (2008) World Economic Outlook, april. Washington: IMF.
IMF (2008) Kingdom of the Netherlands – The Netherlands
2008 Article IV Consultation: Preliminary Conclusions, maart.
Washington: IMF.
ESB
18 april 2008
227