Au Courant
Weg naar consensus
nog niet gevonden
A. F. VAN ZWEEDEN
Na de verschijning van de Miljoenennola 1983 — de zwartste die ooit is at’geleverd
— is onrniddelijk het koor van vooraanstaande Nederlandse economen losgebarsten in weinig gelijk gestemde treurzangen.
In NRC Hanclelshlad konden we een
beurtzang aantreffen tussen Stevers. die
ons het staatsbankroet aanzegde. en de
neo-keynesiaan Nentjes. die voorzichtig
een actief beleid bepleitte. In I lei Parool
hebben we Pen de term ..krimpflatie” zien
toevoegen aan het economische vocabulaire en Halberstadt hebben we horen uitroepen dat de trucendoos nu echt leeg is. Hij
verzweeg daarbij dat hij het was die samen
met De Galan de laatste trues uit de doos
heeft gehaald bij het lijmen van de breuk in
het tweede kabinet Van Agt. Bij dat lijmwerk toverden zij de solidariteitsheffing uit
de doos die moest dienen om het banenplan van Den Uyl te financieren, maar die
inmiddels verdwijnt in het gat van Van der
Stee. Ook meenden zij dat de miljardentekorten van de sociale fondsen maar even
met rust moesten worden gelaten.
Politici, economen en belangengroepen
lijken ten prooi aan een algemene verbijstering. Geen enkele doelstelling van het
economisch beleid lijkt overeind te kunnen
blijven. Vermindering of alleen maar stabilisatie van de stijgende werkloosheid wordt
tot ver na 1986 verschoven. Het financieringstekort — het enige baken dat nog
enigszins in het oog wordt gehouden — kan
niet worden teruggedrongen ondanks f. 13
mrd. aan bezuinigingen en lastenverzwaringen. De bevriezing van de inkomens in
de collectieve sector — het klapstuk van de
operatic ’83 – dreigt een boemerangeffect
op te leveren als werkgevers en werknemers werkelijk gehoor geven aan de oproep
van het kabinet om dat voorbeeld voor de
inkomens in het bedrijfsleven te volgen.
Van der Stee weet maar al te goed dat een
bevriezing van alle lonen hem miljarden
aan gederfde belastingopbrengst kost waar-
door het financieringstekort nog groter
wordt.
Interessant is nu te zien hoe de sociale
partners zich tegenover de uitnodiging van
het kabinet bezig zijn op te stellen. De
FNV verklaart dat deze uitnodiging elke
overtuigingskracht mist. Het kabinet laat
het aan de sociale partners over om de
koopkrachtdaling rechtvaardiger te verdelen dan uit de kabinetsplannen zou voortvloeien. Het heeft geen werkgelegenheidsbeleid aan te bieden. Alleen over de voorgenomen BTW-verhoging laat het kabinet
wat ruimte voor overleg met werkgevers en
werknemers.
Het CNV merkt op dat ontwrichting van
onze samenleving dichterbij komt als overheid en sociale partners geen kans zien een
gezamenlijke aanpak te bereiken. Het verbond ziet het gevaar dat groepen door ongelijke behandeling tegen elkaar worden
opgezet. Evenals de FNV wijst het CNV de
eenzijdige bevriezingsvoorstellen af. Door
een centrale afspraak moet het volgens het
CNV mogelijk zijn de koppeling en trend
te handhaven en de collectieve-lastendruk
te stabiliseren. Het CNV wil met het nieuwe kabinet praten over een betere lastenverdeling waarbij het dekkingsplan, de inflatiecorrectie en de terugtrekking van
rijksbijdragen uit de sociale zekerheid
(f. 6,5 mrd.) aan de orde moeten komen.
Het Ned. Chr. Werkgeversverbond
(NCW) geeft te kennen de uitnodiging van
het kabinet te willen afslaan. De prijscompensatie op 1 januari moet gewoon doorgaan omdat daarover afspraken in cao’s
zijn vastgelegd. Pas in de loop van 1983
moet de prijscompensatie, waarvoor volgens het NCW in nieuwe contracten geen
ruimte is. in discussie komen. Het VNO
neemt hetzelfde standpunt in. Beide werkgeverscentrales willen verdere lastenverlichting voor het bedrijfsleven zonder een
evenredige aantasting van de consumptie.
Werkgevers en vakbeweging maken zich
beide ernstige zorgen over de stijging van
de sociale premies voor de werknemers,
omdat daardoor de ruimte voor overleg wel
heel erg wordt beperkt.
Interessante richtlijnen voorde loonvorming en het inkomensbeleid vinden we in
de nota die de Centrale Economische Commissie (CEC) ten behoeve van de kabinetsformatie heeft opgesteld. Matiging van de
loonstijging wordt daarin van cruciaal belang genoemd voor herstel van werkgelegenheid, winsten en investeringen. Een
eerste scenario legt de nadruk op
inkomensmatiging, zowel in de collectieve
als in de marktsector. De matiging moet
dan gelijk zijn voor inkomens en uitkeringen om de koppelingen in stand te kunnen
houden. De voorkeur van de CEC gaat
kennelijk niet uit naar dit scenario. Ze zegt
dat de ombuigingsproblematiek in de collectieve sector niet in hoofdzaak via een algemene loonmatiging is op te lossen. De
commissie van topambtenaren vindt het
uitermate ongewenst de sociale partners
buiten spel te zetten ,,in een fase waarin
met vereende krachten aan economisch
herstel moet worden gewerkt.” Daarom is
er aanleiding om te zoeken naar mogelijkheden om langs andere wegen dan via particle looningrepen te komen tot een flexibeler loonvorming. Bij behoud van de koppelingen biedt de budgettaire situatie volgens de CEC geen ruimte voor belastingverlichting om het koopkrachtverlies te
compenseren dat gepaard zou gaan met
een algemene loonmatiging. Zij verwerpt
daarmee het alternatieve plan-Schouten.
De voorkeur van de CEC gaat duidelijk
uit naar decentrale loonvorming, gepaard
met ontkoppeling, zoals de commissieWagner heeft bepleit.
Essentieel vindt de CEC doorbreking
van de automatische prijscompensatie
door bij het overleg de gehele loonruimte te
betrekken en de sociale partners met hun
eigen verantwoordelijkheid te confronteren. Zij opteert voor ontkoppeling met
haar opvatting dat de overheid voor de
ambtenarensalarissen en de uitkeringen
een zelfstandig beleid moet gaan voeren.
De CEC, de werkgevers en in feite ook de
vakbeweging zijn eenparig van mening dat
de begroting-1983 niet gebruikt moet worden als een soort loonmaatregel met terugwerkende kracht. Om het overleg nog enige
kans te geven zou dat dreigement in elk geval van tafel moeten. Inmiddels is vrijwel
vast komen te staan dat het CNV-plan
voor inlevering van 5 procent loon, waarop Van Kemenade zich zo graag wilde baseren, geen uitweg biedt om aan de bevriezing van het minimumloon, de salarissen
bij de overheid en de sociale uitkeringen te
ontsnappen. Het financieringstekort zou
dan met nog 2 procent stijgen.
Het enige instituut dat zich nog niet
heeft laten horen is de SER. die nog steeds
worstelt met zijn advies over het sociaaleconomisch beleid op middellange termijn.
Pas als dat advies op tafel ligt weten we of
er een beleidsscenario is waarover wel consensus kan worden bereikt. De Miljoi’iii’iinoia 1983 geeft die weg in elk geval niet
aan.
A. K. van /.weeden