Redactioneel
Eva Niesten
Redacteur ESB
e.niesten@sdu.nl
Uit de markt geprijsd
Ruim tien jaar geleden werd begonnen met de
liberalisering van de Europese elektriciteitsindustrieën. Het introduceren van concurrentie in deze
industrieën zou niet alleen leiden tot een betere
kwaliteit van de energiediensten, maar vooral tot
lagere prijzen voor de consumenten. De Europese
Commissie formuleerde haar verwachtingen destijds
als volgt: “Competition is the driving force for enhanced efficiency, better service and productivity gains
to achieve lower electricity generation costs and
reduced electricity prices for consumers.†(Europese
Commissie, 1998). De Nederlandse regering had
dezelfde overtuiging. In een kabinetsnota uit 1999,
getiteld Publieke belangen en marktordening: liberalisering en privatisering in netwerksectoren, staat te
lezen dat de liberalisering van de elektriciteitssector
zal leiden tot “steeds lagere prijzen voor vrije afnemers†(Tweede Kamer, 1999). In juli 2001 werd als
eerste de markt voor groene elektriciteit geopend in
Nederland; de consumenten kunnen vanaf die datum
switchen van energieleverancier.
De huidige prijzen van de verschillende diensten
in de Nederlandse elektriciteitsmarkt laten echter
vooral een stijging zien. De prijzen voor de levering
van elektriciteit (exclusief belasting, meetdiensten
en transport) zijn in 2007 helemaal niet gedaald ten
opzichte van 2000, het jaar vlak voor de opening
van de markt. Deze leveringsprijzen zijn zelfs gestegen met 74 procent. In diezelfde periode steeg de
inflatie met maar 12,6 procent. Vooral het afgelopen
jaar was er sprake van een sterke prijsstijging. Begin
januari van dit jaar publiceerde het CBS de top vijf
van snelst gestegen prijzen in december 2007 ten
opzichte van dezelfde maand in 2006. De prijzen
van de levering van elektriciteit staan op plaats vier
in deze top met een stijging van 18,1 procent. Als
verklaring voor de hoge prijzen verwijzen de NMa en
de Europese Commissie in december van vorig jaar
naar de beperkte concurrentie op de Nederlandse
elektriciteitsmarkt (NMa, 2007a). Niet alleen de
leveringsprijzen stijgen dramatisch sinds de opening
van de markt, ook de meterprijzen laten een sterke
toename zien. In haar consumentenmonitor van oktober 2006 toonde de NMa aan dat de gemiddelde
prijs voor meterdiensten (het beschikbaar stellen,
onderhouden en uitlezen van de meter) sinds 2001
is gestegen met 83 procent, en voor het dubbeltarief
zelfs met 99 procent. De conclusie van de mededingingsautoriteit is dan ook dat deze “vrije metermarkt niet werkt zoals op voorhand werd verwachtâ€
(NMa, 2006). Afgelopen december kondigde de
NMa aan de meterprijzen in 2008 te gaan reguleren en dus een landelijk meettarief vast te stellen.
Onlangs bleek echter dat regulering in deze industrie
niet altijd de oplossing biedt om (te) hoge prijzen
te voorkomen. De NMa reguleert ook de tarieven
voor het transport van elektriciteit. Deze transporttarieven bevatten een doelmatigheidskorting (de
x-factor), die de netbeheerders moet stimuleren
efficiënter te transporteren. Vorig jaar moest de NMa
toch concluderen dat de vier grootste geïntegreerde
energiebedrijven (Eneco, Nuon, Essent en Delta)
met het transport van elektriciteit en gas in 2004
en 2005 meer winst hebben behaald dan redelijk is.
“Per afnemer die zowel elektriciteit als gas gebruikt,
bedraagt het verschil tussen het werkelijk behaalde
rendement en het redelijke geachte rendement
gemiddeld 31 euro per jaar op een transportrekening
van gemiddeld 470 euro per jaar†(NMa, 2007b).
Deze hogere prijzen van de verschillende energiediensten kunnen niet alleen verklaard worden door
hogere investeringen of stijgende grondstofprijzen.
De nettowinsten van de vier grootste, geïntegreerde
energiebedrijven laten namelijk ook een sterke toename zien. Het gemiddelde van de jaar-op-jaar-stijging (van 2002 tot en met 2006) van de nettowinst
voor deze vier bedrijven is 42 procent per jaar.
Na tien jaar van beleid gericht op het introduceren
van concurrentie zijn het vooral de grote, geïntegreerde energiebedrijven die profiteren van het moeizaam tot stand komen van een Europese elektriciteitsmarkt. Nu is het nog wachten op de voordelen
voor de consument.
Literatuur
Europese Commissie (1998) Opening up to choice: the single
electricity market. ec.europa.eu/energy/electricity/publications//
doc/electricity_brochure_en.pdf.
NMa (2006) Een markt (z)onder spanning: marktmonitor, ontwikkeling van de Nederlandse kleinverbruikersmarkt voor elektriciteit en
gas. Den Haag: NMa.
NMa (2007a) Concurrentie Nederlandse elektriciteitsmarkt stagneert. Persbericht 07-35 / 6 december 2007.
NMa (2007b) Onderzoeksrapport inzake de winsten van energiebedrijven – 102362/93. Den Haag: NMa.
Tweede Kamer (1999) Publieke belangen en marktordening:
liberalisering en privatisering in netwerksectoren. Kamerstukken
1999/2000, 27018, nr 1.
ESB
25 januari 2008
35