De voortdurende Russische agressieoorlog heeft de verhoudingen in de wereld op scherp gezet en de dreiging tegen Nederland neemt toe. We zien nu al dat ons land doelwit is van cyberaanvallen, spionage en sabotage. En voor het eerst in lange tijd is het reëel dat Nederland via artikel 5 van het NAVO-verdrag direct betrokken raakt bij een grootschalig gewapend conflict. Tel daar de toegenomen geopolitieke onzekerheden bij op en het is duidelijk waarom we als Europa verantwoordelijkheid moeten nemen. Verantwoordelijkheid om onze veiligheid te versterken en onze afhankelijkheid te verminderen.
In het schemergebied tussen oorlog en vrede investeren we fors in Defensie. De Nederlandse defensiebegroting groeit naar zo’n 24 miljard euro. Daarmee versterken we onze landmacht, marine, luchtmacht en marechaussee. We zorgen voor modern materieel, een betere infrastructuur en – minstens zo belangrijk – meer mensen. Daarom willen we groeien naar een krijgsmacht van 100.000 mensen in 2030, met mogelijk doorgroei naar 200.000 daarna, inclusief reservisten.
Maar de krijgsmacht kan het niet alleen, we hebben ook een weerbare samenleving nodig. Een samenleving die de gevolgen van een conflict of crisis beter aan kan. Nu nog zijn we gewend om elke dag te vertrouwen op de beschikbaarheid van zorg, energie, voedsel en het internet. Op een overheid en op bedrijven die hiervoor zorgen. Maar deze processen zijn kwetsbaar en langdurige uitval is niet langer ondenkbaar. Daarom zullen we weerbaarder moeten worden. Juist door te weten welke controle je hebt in de moeilijkste situatie, kun je paniek voorkomen.
Het kabinet heeft daarom de aanpak maatschappelijke weerbaarheid en militaire paraatheid gelanceerd, onder coördinatie van de NCTV samen met Defensie. Want een weerbare samenleving werkt ook afschrikwekkend naar (potentiële) tegenstanders. Zoals VS- president Eisenhower tachtig jaar geleden al zei: ‘Victory is not just won by armies, but by the strength and unity of a nation.’ Het is van het grootste belang dat we onze vitale processen beschermen, dat de zorg kan opschalen en de continuïteit van de overheid geborgd is.
Daarnaast is het essentieel te zorgen voor een economie die schokken aankan en kan blijven doordraaien in tijden van crisis. Niet voor niets is ‘Een weerbare economie’ een van de pijlers van de aanpak. Ter inspiratie kan worden gekeken naar Finland, Zweden en de Baltische staten. Ook kunnen we veel leren van Oekraïne, waar het energiesysteem overeind blijft doordat onderdelen los van elkaar functioneren. Ook het financiële systeem, banken en het betalingsverkeer blijven er onder uiterst zware omstandigheden doordraaien. Samen met de getoonde weerbaarheid van de Oekraïense bevolking is dat zeer indrukwekkend.
Wat kunnen we van hen leren? Om te beginnen moeten overheid en bedrijfsleven de handen ineen slaan om ervoor te zorgen dat we bij een militair conflict of hybride aanval in onze basisbehoeften kunnen blijven voorzien. In tijden van schaarste, verstoringen of schade is het cruciaal om ons verdienvermogen op peil te houden en te zorgen voor continuïteit van essentiële economische processen. Voor bedrijven is het belangrijk dat zij investeren in redundantie voor de continuïteit van bedrijfsprocessen en in herstelvermogen om er na een verstoring weer snel bovenop te komen.
Het financiële systeem van de overheid moet ook robuust zijn, zodat overheidsinkomsten en uitgaven niet in gevaar komen. Daarbij ondersteunt een draaiende economie de inzet van de krijgsmacht. Dat kan betekenen dat sectoren of bedrijven hun productie en middelen moeten aanpassen om strategische doelen te ondersteunen, bijvoorbeeld door prioriteit te geven aan de productie van goederen en diensten die essentieel zijn voor verdediging, zoals voedsel, medische benodigdheden, transportmiddelen en militaire uitrusting.
Overeind blijven in een grimmiger, turbulenter en fragmenterende wereld vergt dus kostbare inspanningen en scherpe keuzes. Het vraagt om nieuwe samenwerkingsvormen en financieringsvormen tussen het ministerie van Defensie en de industrie. Het vraagt om een andere rol van de overheid die er vaak op vertrouwde dat de markt het wel regelt. En het vraagt in de voorbereiding iets anders dan we tot nu toe gewend zijn.
Dit ESB-themanummer bevat waardevolle bijdragen aan deze discussie. We hebben u als (beleids)economen nodig om dit gesprek te voeren en van input te voorzien. We nodigen u uit om partner te zijn in onze veiligheid en we kijken uit naar uw bijdragen aan onze maatschappelijke weerbaarheid en militaire paraatheid.
Auteurs
Categorieën
