Column

Ontwikkelingssamenwerking is met de bezuinigingen van het kabinet-­Schoof verder versmald tot hulp voor eigen profijt. De weg die in 1949 werd ingeslagen, met Trumans Point Four Program voor bijstand aan ontwikkelingslanden en de Nederlandse bijdrage aan het hulpprogramma van de Verenigde Naties, is afgesloten. Werd die weg afgesloten omdat ze doodliep, niet werkte of onze belangen schaadde? Dergelijke argumenten zouden een andere aanpak billijken, maar ze kloppen niet.

Terwijl het thema bestaanszekerheid tijdens de verkiezingscampagne van 2023 en in het regeerakkoord een ware revival maakte, is het de afgelopen anderhalf jaar wonderlijk stil geworden. In de praktijk komt er weinig terecht van de ambities in het regeerakkoord om minder te leunen op toeslagen en incidentele regelingen.

De voortdurende Russische agressieoorlog heeft de verhoudingen in de wereld op scherp gezet en de dreiging tegen Nederland neemt toe. We zien nu al dat ons land doelwit is van cyberaanvallen, spionage en sabotage. En voor het eerst in lange tijd is het reëel dat Nederland via artikel 5 van het NAVO-verdrag direct betrokken raakt bij een grootschalig gewapend conflict.

Het recente pleidooi van Gaastra (2025), secretaris-generaal van het Ministerie van Economische Zaken, voor het aanjagen van productiviteitsgroei verdient waardering. Wat wel opvalt is dat de voorgestelde beleidsopties allen generiek van aard zijn, terwijl steeds meer studies juist wijzen op het belang van strategische keuzes.

Het mag misschien tegenstrijdig klinken, maar op termijn dragen juist hogere lonen bij aan herstel van het evenwicht tussen vraag en aanbod, waardoor de inflatie structureel lager zal worden.

De route naar een sterker Nederland lukt alleen als we ons weten te verhouden tot de nieuwe realiteit. We moeten – kortom – weerbaarder worden.

Alles overziend lijkt het ambitieuze woningbouwbeleid van het kabinet-Schoof toch weinig kans van slagen te hebben. Om de torenhoge ambities daadwerkelijk te realiseren, moet ofwel de portemonnee verder worden opengetrokken ofwel de kwaliteitsambities ten aanzien van betaalbaarheid, locatie en duurzaamheid worden bijgesteld.

De essentie van gedragsregels is dat die accepteren dat consumenten onvoldoende in staat zijn om verstandige keuzes te maken, dat bedrijven een prikkel hebben om daar misbruik van te maken, maar dat ‘goed gedrag‘ niet rechtstreeks kan worden afgedwongen met regulering of concrete normen. Met dergelijke gedragsregels kan de industrie makkelijker dan nu worden aangepakt op onzinnige gezondheidsclaims of misleidende reclame.

In de uitwerking van het regeerprogramma verliest het kabinet zich in deelthema’s (zoals vapen, drugs of het RS-vaccin). Hoewel dat belangrijke thema’s zijn, ontbreekt het nog aan een samenhangende visie over het bevorderen van gezondheid van de gehele bevolking. Wat ons betreft zijn er vier hoofdlijnen.

De overheid kan dus wel degelijk nuttige interventies plegen. De vraag zou daarom moeten zijn hoe we dergelijk effectief industriebeleid kunnen voeren, en RSV-drama’s kunnen voorkomen. Daartoe is het zinvol om na te gaan hoe er eind jaren zeventig tegen industriebeleid werd aangekeken. Hoewel de tijden sterk zijn veranderd, zijn er toch overeenkomsten met nu.

Als modellenmakers in de wereld van bestuur en beleid geloven dat het model de werkelijkheid is of in de toekomst moet worden, dreigt er gevaar. Dan verdringt technocratie de politiek, of erger nog: helpt deze welke politieke meerderheid dan ook aan de schijn van wetenschappelijke legitimiteit.