prof
Van Dom
Macht
In h’ew York is in september de I Ie
Speciale Zitting van de Algemene Vergadering van d e Verenigde Naties mislukt. De bijeenkomst had tot doel om
procedures o p te stellen voor een nieuwe
wereldwijde ronde van onderhandelingen tussen de arme en d e rijke landen.
Volgens persberichten over deze speciale
zitting waren d e ontwikkelingslanden dit
keer niet langer uit o p intentieverklaringen en hulpverlening in traditionele zin,
maar op het verkrijgen van meer
positie innemen, trachten die te behoumacht I).
den en proberen aanpassingen te voorDeze opstelling van de ontwikkelingskomen. Het gevolg is dan onvermijdelanden doet de vraag rijzen of macht inlijk: het instituut plaatst zich buiten d e
ternationaal herverdeelbaar is en met
nieuwe werkelijkheid en d e feitelijke bename of de arme landen via internatioslissingen worden voortaan elders genale conferenties macht kunnen verwernomen. Instituties kunnen alleen als cenven. Het antwoord moet negatief zijn.
trum van besluitvorming blijven funcMacht wordt uitgeoefend met machtsintioneren als d e procedures steeds a a n de
strumenten en alleen wie over rulke innieuwe machtsverhoudingen worden
strumenten beschikt. heeft macht. In het
aangepast. Procedures 7ijn een reflectie
algemeen beschikken de ontwikkelingsvan machtsverhoudingen. Dat betekent
landen niet of nauwelijks over machtstegelijkertijd dat het omgekeerde niet
middelen en dat betekent dan hun
mogelijk is: machtsverhoudingen kunmachtspositie navenant is.
nen-& d o o r procedures worden veranHet stemrecht van de ontwikkelingsderd.
landen in de Algemene Vergadering van
De mislukking van d e speciale vergade VN heeft geen directe machtsbetekedering van d e VN over de te volgen pronis. De Algemene Vergadering kan alcedures bij een nieuwe noord-zuidronde
leen beleidsaanbevelingen doen en kan
voltrok zich rond d e vraag of d e ondergeen afdwingbare beslissingen nemen.
handelingen zouden dienen plaats te
Alleen onder die voorwaarde zijn de
vinden in d e gespecialiseerde organisaoverwinnaars van de tweede wereldoorties d a n wel in de Algemene Vergadering
log in 1945 akkoord gegaan met het
van de VN. Begrijpelijkerwijs wilden
systeem van ,,one country one vote”.
de rijke landen niet akkoord gaan met
De werkelijke onderhandelingen vinden
onderhandelingen in d e Algemene Verplaats in de gespecialiseerde organisagaderingen, omdat zij daar in de procedure van ieder land één stem hun
ties, zoals het 1M F en het GATT. In dere
machtspositie onvoldoende gereflecorganisaties hebben de ledenlanden invloed naar rato hun machtspositie op
teerd achten. De rijke landen hielden
respectievelijk monetair en handelstervast a a n onderhandelingen in d e gesperein. Onder dergelijke procedures zijn de
cialiseerde organisaties. De ontwikkemachthebbende landen bereid , , m k e n M lingslanden hebben met man en macht
geprobeerd o m de gespecialiseerde orte doen. In d e Algemene Vergadering
wordt hooguit een ,.climate of opinion”
ganisaties zoveel mogelijk uit te schakegeschapen dat de besluitvorming van de
len en in d e procedures New York een
gespecialiseerde organisaties qua toon
dominante rol te geven.
beïnvloedt.
Na drie weken touwtrekkerij leek een
compromis gevonden te worden dat zou
Machtsposities kunnen ter bevestiging
inhouden een algemene ronde in New
in procedures worden vastgelegd. Zo
York. daarna concrete onderhandelinhebben de geallieerden van d e tweede
gen in d e gespecialiseerde organisaties en
wereldoorlog in 1945 bij de oprichting
vervolgens nog een slotronde te New
van de Verenigde Naties hun macht tot
York. Tijdens deze slotronde zou geuitdrukking gebracht in een vetorecht in
werkt moeten worden o p basis van conde Veiligheidsraad van de Verenigde Nasensus, hetgeen betekent dat ieder land
ties. Herhaaldelijk komt het voor dat
d e facto een vetorecht heeft.
machtsverhoudingen verschuiven en dat
procedures daar niet of onvoldoende a a n
Bij het roeken naar een compromis
worden aangepast. Landen die onder de
ging het erom hoe d e drie trappen van d e
nieuwe onderhandelingsronde zich ten
bestaande procedures een bevoorrechte
ESB 8-10-IYXO
opzichte van elkaar zouden verhouden
en met name of d e eerste en derde ronde
in New York een wezenlijke invloed o p
d e besluitvorming zouden hebben. O p
dit punt hebben de rijke en de arme landen elkaar niet kunnen vinden. De rijke
landen zijn niet akkoord gegaan met een
accent o p New York, d e ontwikkelingslanden weigerden akkoord te gaan met
een accent o p d e gespecialiseerde organisaties. Daarmee zat het gesprek muurvast.
Bij deze mislukking kunnen twee
kanttekeningen worden geplaatst. In
de eerste plaats is het d e vraag of wij e r
over moeten treuren dat de nieuwe wereldwijde onderhandelingsronde tussen
noord en ruid niet doorgaat. Immers. het
in één ronde willen behandelen van alle
vraagstukken tussen noord en 7uid en de
resultaten ervan als pakket a a n elkaar
willen knopen, maakt de kans o p succes
reer klein. Dit te meer omdat zich per
onderwerp verschillende belangengroepen aandienen, waardoor meervoudige
coalitievorming nauwelijks mogelijk is.
In d e tweede plaats is het d e vraag of,
als puntje bij paaltje komt. Nederland
tot herziening van procedures bereid is
ten einde machtsverschuivingen tot uitdrukking te brengen. Ter illustratie mag
dienen dat in 1976 d o o r Saoedi-Arabië
een plaats werd opgeëist in de leiding van
het I M F . De consequentie leek te zullen
rijn dat Nederland zijn plaats in het
IMF-bestuur zou moeten opgeven.
Nederland heeft zich daar toen met hand
en tand tegen verzet en heeft willen vasthouden a a n het oude procedurepatroon
ten einde de eigen positie zoveel mogelijk
te beschermen.
Tegelijkertijd beleed Nederland in die
jaren de leuze dat herverdeling van
macht tussen noord en zuid nodig is.
Kennelijk is zo’n leuze gemakkelijker als
belijdenis dan als realiteit.
I ) N. Kussendrager. Noord en zuid praten
sver machtsverdeling, Trouic,. 4 september
1980: H. Lockefeer. Touwtrekken om macht,
de Voll<.skrat~t, september 1980; W . H . Wee2
nink, Derde wereld neemt alleen genoegen
net meer macht. NRC Hanc/el.shlac/. 30
3ugustus 1980.