C.A.deKam
Islands in the
stream
Het gaat met de economic van de Nederlandse Antillen bergafwaarts. De Internationale recessie is in de Antillen pas betrekkelijk laat (1982) goed voelbaar geworden:
de afgelopen twee jaar zijn de economische
tegenslagen elkaar in hoog tempo opgevolgd. Toegevoegde waarde en werkgelegenheid worden op de zes eilanden vooral
gegenereerd in vijf sectoren: de olie,
transport- en overslagactiviteiten, het toerisme, de financiele offshore en de publieke sector. In de Memorie van Toelichting
bij hoofdstuk IV van de rijksbegroting
voor het jaar 1985 (kabinet voor
Nederlands-Antilliaanse Zaken) wordt een
bijzonder somber beeld geschetst van de
vooruitzichten voor elk van deze pijlers
van de Antilliaanse economic.
De toekomst van de grote raffinaderijen
(Lago op Aruba en Shell op Curacao) is
zorgwekkend, vooral in verband met de geringe aanvoer van ruwe olie vanuit Venezuela. De oliesector is van levensbelang
voor de Antilliaanse economie. Direct en
indirect is ongeveer 10% van de beroepsbevolking voor werk op de twee raffinaderijen aangewezen. Bovendien doen (deden)
de oliemaatschappijen grote belastingafdrachten.
De resultaten en vooruitzichten van de
Curagaose Dok Maatschappij zijn evenmin hoopgevend. Ondanks het reddingsplan uit 1983 blijft het bedrijf chronisch
verliesgevend; nieuwe reorganisaties zijn
vermoedelijk onvermijdelijk. De Antilliaanse Luchtvaart Maatschappij staat er
niet goed voor. Al enkele jaren is sprake
van aanhoudende exploitatieverliezen;
vermoedelijk zal een deel van de 1.200 personeelsleden moeten afvloeien. De activiteiten in de havens zijn in 1983 teruggelopen door vermindering van de import en
door een teruggang in de overslag. De dit
jaar op Aruba en Curacao in gebruik genomen containerterminals maken een uitbreiding van de overslagactiviteiten mogelijk.
Het kostenpeil in beide havens ligt echter
zo hoog dat internationaal concurrerende
tarieven nauwelijks haalbaar zijn.
Ondanks pogingen om het toerisme te
stimuleren, daalde het aantal overnachtingen op de eilanden vorig jaar met 7% 1).
Behalve een slechtere bezetting van de hoESB 14-11-1984
vesteringen in de infrastructuur van het
land. Momenteel wordt een aanzienlijk
deel van de kapitaaldienst van de overheid
gefinancierd met Nederlandse hulpgelden.
De Memorie: ,,De hulp aan de Antillen is
zeer omvangrijk, vergeleken met de hulp
aan landen die wat betreft hun welvaartspeil ver bij de Antillen achter liggen”. De hulp heeft een omvang van ongeveer een kwart miljard gulden per jaar; dit
komt overeen met duizend Nederlandse
guldens per inwoner van de Antillen. De
Memorie: ,,Dit is alleen te verklaren door
de bijzondere relatie die Nederland met de
Antillen heeft”.
Zoals bekend zijn er veranderingen in de
staatkundige verhoudingen tussen de Antillen en Nederland op handen. De voortgang met de ,.status aparte” voor Aruba is
uiterst stroef. De voornaamste oorzaken
zijn interne politieke tegenstellingen op en
tussen de zes eilanden. De groei naar andere staatkundige verhoudingen wordt nu
bovendien fundamenteel bedreigd door de
grote economische problemen waarin de
Antillen zijn verzeild. Hoe verder? De eerlijkheid gebied te zeggen dat de Antillen
het meest gebaat zijn met handhaving van
de ,,status quo” in plaats van met een,,status aparte” voor Aruba. Nederland leent
zich momenteel voor medewerking aan een
Caraibisch carnaval, waarbij een eilandje
met 60.000 inwoners wordt opgetuigd tot
een ministaatje zonder reele economische
en politieke toekomst. Dat is belachelijk.
Maar hoe dan verder?
Aan die vraag zullen uiteenlopende stromen worden gewijd. Een stroom vaagheden en ontwijkende formuleringen van politic!, hier en daar. Een stroom parlementair drukwerk. Een stroom hulpgeld. En
stromen kerosine voor de DC 10’s van de
KLM, die stromen politici en allerhande
deskundigen met grote regelmaat heen en
weer vervoeren. Het zal allemaal niet helpen. De economische realiteit wordt nog
onvoldoende beseft, ook op de Antillen.
Islands in the stream…
tels is een sterke omzetdaling voor het
midden- en kleinbedrijf een logisch gevolg
van het teruglopend aantal toeristen.
Doordat Venezuela maatregelen heeft genomen ter bescherming van de eigen betalingsbalans, is het kooptoerisme van Venezolanen op Curacao bij voorbeeld met bijna driekwart verminderd.
De offshore-sector — deze omvat alle
activiteiten die de Nederlandse Antillen tot
een belastingparadijs bij uitstek maken vertoonde de afgelopen jaren een sterke
groei aan deviezeninkomsten en belastingmiddelen. Tussen 1980 en 1984 groeide het
aantal
offshore-maatschappijen
van
24.000 tot bijna 34.000 2). Momenteel financier! de Antilliaanse overheid ongeveer
een vijfde van al haar uitgaven uit de belastingopbrengsten van de offshore. Deze
sector staat echter onder druk door op handen zijnde en al geeffectueerde wijzigingen
van de belastingwetgeving van de Verenigde Staten en Nederland. In dit verband zijn
vooral de ontwikkelingen in de VS van belang. De Antillen werden namelijk door
veel Amerikaanse multinationals gebruikt
bij internationale financiele transacties,
om zodoende te ontkomen aan de verplichting om 30% bronheffing in te houden op
uitgekeerde rente op in het buitenland aangetrokken kapitaal. Inmiddels is die verplichting kort geleden vervallen en het bedoelde gebruik van de ,,Antillenroute” is
daarmee overbodig geworden.
In alle genoemde sectoren samen dreigen
duizenden banen verloren te gaan (de Antilliaanse beroepsbevolking telt circa
70.000 personen). De Antillen lijken wat
betreft de werkgelegenheidscreatie dus rijp
voor een kwartaire-sectorscenario: de
overheid dient meer personeel in dienst te
nemen. Dit is echter vrijwel niet mogelijk.
Reeds thans is – evenals in ons land – ongeveer een derde van de Antilliaanse beroepsbevolking werkzaam bij de overheid
en bij gesubsidieerde instellingen. In de
Memorie van Toelichting bij hoofdstuk IV
van de rijksbegroting 1985 wordt gesteld
dat de noodzaak van een drastische sanering van het Antilliaanse overheidsapparaat groter dan ooit lijkt, om daardoor te 1) Bank van de Nederlandse Antillen, Quarterly
bereiken dat de Antilliaanse overheid meer Bulletin 1983, nr. 4, biz. 5.
eigen middelen beschikbaar krijgt voor in- 2) Idem, biz. 8.
1067