Meer geld voor de technische universiteiten en bètaopleidingen, ten koste van alfa, gamma en medische wetenschappen, is kortzichtig en slecht voor de werkgelegenheid.
In het kort
Hans Amman, Roel Beetsma, Han van Dissel, Marc Salomon en Bas ter Weel zijn hoogleraar aan de faculteit Economie & Bedrijfskunde van de Universiteit van Amsterdam. Bas ter Weel is tevens Directeur SEO Economisch Onderzoek.
Het recent uitgebrachte rapport “Wissels Om” van de Commissie Van Rijn (2019) adviseert een ingrijpende herverdeling van geld: de techneuten en bèta’s krijgen miljoenen meer ten koste van de juristen, economen, psychologen, artsen, taalwetenschappers en alle anderen. Er komt immers geen geld bij. Minister van Engelshoven heeft besloten in grote lijnen het advies van de Commissie Van Rijn op te volgen en de Tweede Kamer lijkt haar daarvoor groen licht te geven. Een bijzonder slecht idee dat averechts zal uitpakken voor de Nederlandse economie.
Tekortkomingen analyse
De belangrijkste inhoudelijke motivatie voor de beslissing om het geld over te hevelen, is de behoefte om huidige en toekomstige tekorten op de arbeidsmarkt op te lossen. De gedachte is dat er nu een overschot is aan mensen met een alfa/gamma/medische opleiding en een tekort aan mensen in de bèta-techniek. De analyse van de Commissie Van Rijn vertoont echter drie belangrijke tekortkomingen.
Ten eerste leunt het advies van de Commissie Van Rijn zwaar op ramingen van het ROA, die met een te grove indeling van studies voor de periode 2018 – 2022 een overschot aan mensen met een alfa/gamma opleiding en een tekort aan mensen in de bèta-techniek voorspellen. Echter, volgens het jaarlijkse onderzoek Studie & Werk van SEO Economisch Onderzoek (Bisschop en Zwetsloot, 2019), dat veel fijnmaziger de feitelijke tekorten op de arbeidsmarkt meet, zijn het juist de econometrie-, finance- en accountancy en fiscale studenten, opgeleid aan gamma faculteiten, die het snelst de weg naar de arbeidsmarkt vinden en het hoogste startsalaris hebben, niet de bèta-techniekstudenten. In de top vijf van de meest recente studie van SEO komt geen ingenieur voor.
Ten tweede neemt volgens SEO de snelheid waarmee gamma-afgestudeerden een baan vinden sneller toe dan de snelheid waarmee techneuten de weg naar de arbeidsmarkt vinden. De realiteit is dus heel anders dan het beeld dat geschetst wordt door de Commissie Van Rijn. Nederland is een diensteneconomie en financieel-, marketing-, transport en logistiek gamma-econometristen zijn zeer gewild in het bedrijfsleven, met name in ICT-gerelateerde functies.
Ten derde, en dat is misschien wel het grootste manco van de grofmazige indeling , houdt de Commissie Van Rijn onvoldoende rekening met het feit dat tegenwoordig in veel alfa/gamma studies onderwerpen als wiskunde, statistiek en data-science integraal onderdeel zijn van de opleiding. Naast econometrie, actuariaat, en business analytics helpen ook de taalkundigen uit de ‘digital humanities’ en de methodologen uit de psychologie of sociologie om de ICT-vacatures op de arbeidsmarkt met succes in te vullen. Herverdeling van gelden van alfa/gamma naar bèta-techniek zal daarom maar zeer beperkt tot een oplossing van de vraag naar technici leiden.
Afname onderwijsaanbod
Wel leidt herverdeling tot een verschraling van het aanbod dat nu aan de grote arbeidsmarktvraag voldoet. Deze digital humanities en methodologiestudenten leren niet alleen vergelijkbare wiskundige technieken die ook ingenieurs leren, maar ook hoe je deze technieken in context binnen de dienstensector, de economie en in het bedrijfsleven, kunt toepassen. En dat is precies wat nodig is in de toekomst. Het is leuk om te kunnen rekenen, maar dat alleen is niet genoeg – contextkennis is essentieel voor een diensteneconomie.
In Nederland zijn deze opleidingen aan de gamma-faculteiten gevestigd met grote aantallen zeer getalenteerde studenten die aantoonbaar zeer gewaardeerd worden door de arbeidsmarkt, terwijl aan de Technische Universiteiten slechts in beperkte mate diepe kennis van finance of marketing gecombineerd wordt met kennis over informatica, techniek en wiskundige modelbouw.
Afname kwaliteit
Een tweede probleem van bezuinigingen op alfa/gamma en medisch is de impact die ze heeft op de mogelijkheid om kwalitatief hoogwaardig onderwijs en onderzoek aan te bieden in deze disciplines.
Dat is geen loze waarschuwing. De verhouding tussen aantallen studenten en aantallen docenten is binnen het domein economie nu al twee keer zo hoog als binnen natuur en techniek: 30 studenten per docent versus 15. Dat wordt dus nog schever. De werkcolleges, computerpractica, praktijk- en laboratoria opdrachten zullen de dupe worden van nog verdere bezuinigingen. En dit geldt niet alleen voor economie, maar voor een groot deel van het hele alfa/gamma en medische domein. Als daarentegen de riante onderzoekstijd voor bèta-wetenschappers wat evenrediger zou worden verdeeld kan binnen het bestaande budget en zonder verschuivingen het aanbod aan afgestudeerden met bètacompetenties worden vergroot. Dit heeft als bijkomend voordeel dat meer tijd vrijkomt voor onderwijs, waarmee weer de rendementen van de bèta/techniek opleidingen kunnen worden verbeterd.
Door het volgen van het advies om middelen van alfa/gamma/medisch naar bèta/techniek over te hevelen vergroot de politiek het probleem dat ze wil oplossen. De fricties op de arbeidsmarkt door het gebrek aan aanbod van bèta-techniek-achtige competenties zullen alleen maar toenemen. De enige oplossing om te voorkomen dat de trein van de wetenschap ontspoort als de wissels worden verzet is het totale budget voor onderwijs- en wetenschappen te verhogen.
Literatuur
Bisschop, P. en J. Zwetsloot (2019) Studie & Werk 2019 De arbeidsmarktpositie van hbo- en wo-alumni, SEO Economisch Onderzoek.
Commissie van Rijn (2019) Wissels om Naar een transparante en evenwichtige bekostiging, en meer samenwerking in hoger onderwijs en onderzoek, Rapport Adviescommissie Bekostiging Hoger Onderwijs en Onderzoek.
Auteurs
Categorieën