Desolidariseren
Onze (kandidaat-)regering wil de inkomensontwikkeling van ambtenaren,
trendvolgers en uitkeringsgerechtigden
weerkoppelen aan de gemiddelde contractloonstijging in de marktsector. Dat
is minder dan de echte hoogvliegers in
die sector krijgen maar meer dan waarmee werknemers in de zwakkere bedrijven naar huis gaan. (En aanzienlijk
meer dan mensen die, misschien mede
als gevolg van de koppeling, hun baan
vertiezen, maar met de dynamische inkomensontwikkeling houdt de koppelingsfilosofie uberhauptgeen rekening.)
De beloofde parallel le inkomensontwikkeling brengtde koppeling dus niet. Wat
ze wel brengt is op dit moment nog wat
duister door het schuiven met belastingen en premies random ‘Ooif en door
het voorstel om “een deel van de ruime
koopkracht van 1990″ opzij te leggen
voor latere jaren.
Ook is niet helder of de koppeling
automatisch zal zijn of beleidsmatig, dat
wil zeggen of de contractloonstijging
geheel of gedeeltelijk zal worden gevolgd. De bruto-uitkeringen zullen ongetwijfeld stijgen, maar of het (reele)
inkomen van de uitkeringsgerechtigden
dat ook zal doen, is zeer de vraag.
Hogere ambtenaren krijgen minder en
lagere meer dan vergelijkbare groepen
in de marktsector. Om die nivellering
ongedaan te maken wil de informateur
aan de trend nog iets extra’s toevoegen:
de opbrengst van efficiencyverbetering
in de overheidsproduktie en nog een
extra bedrag voor de oplossing van
knelpunten. De kans is nietdenkbeeldig
dat ambtenaren, trendvolgers en uitkeringsgerechtigden op meer rekenden
en nog met extra claims komen. De
koppeling kan nu eenmaal geen inkomensachterstanden wegwerken of die
nu echt zijn of vermeend.
En ook de marktsector kan roet in het
eten gooien. Want wat in de nota van de
informateur eigenlijk wordt nagestreefd
is een koppeling van de contractloonstijging aan wat de regering koppelende
weg wenst uit te geven. Geleide loonpolitiek dus. Een logische consequentie,
want men kan de omvang van de overheidsuitgaven moeilijk door de cao-onderhandelaars in de marktsector laten
bepalen. Daarom is het ook merkwaardig dat sommige voorstanders van de
koppeling tegelijkertijd tegenstanders
van geleide loonpolitiek zijn. Die begrepen misschien niet wat ze vroegen of
hadden gedacht hun zin niet te krijgen.
Maar dat terzijde. Sectoren die meer
willen, moeten weten dat ze zich deso-
ESB 1-11-1989
P.J. Vos
lidariseren meent de informateur nogal
hovaardig en inconsequent. Hovaardig,
omdat de koppelingen niet meer zijn
dan een mechanisme, een middel
waaraan even onterecht als hardnekkig
het karakter van een doelstelling van
verdelende rechtvaardigheid wordt gegeven. En inconsequent, want wie heeft
de marktsector nu jarenlang ingeprent
dat de loonontwikkeling gedecentraliseerd en gedifferentieerd moest plaatsvinden?
Maar goed, de marktsector zou toch
op z’n minst de goede bedoelingen van
de sociale vernieuwing kunnen begrijpen? Maar nee, ondank is nu eenmaal
‘s werelds loon, 66k voor regeringen.
Neem nu zo’n industriebond. Weliswaar
is hun looneis van 4% nog maar een
onderhandelingsinzet, maar toch, het
feit alleen al dat ze aan zulke percentages denkenl Dat kan nog niet eens 10
jaar achter elkaar matigen. Niet zodra
gaat het wat beter met de economie of
ze claimen al een schaarstepremie, alsof die niet uitsluitend voor managers,
specialisten en andere yuppies zou zijn
weggelegd. En dan roepen ze ook nog
dat ze geen trendvolgers van de trendvolgers willen worden, alsof ze bang zijn
dat straks andere groepen de looneisen
gaan stellen. En reken er maar op dat
de bonden die zeggen dat ze voor koppelen zijn in de praktijk geen haar beter
zullen blijken. En dan zijn de werkgevers ook nog tegen. Dat zeurt maar over
flexibiliteit vanwege Europa. Dat is toch
pas in 1993?
U moet zelf maar kiezen tussen koppelen of desolidariseren. Voor 1990 kan
ik wel voorrekenen waarom het ongeveer gaat: als volgens de SER 2,5%
loonsverhoging verantwoord is, wordt
het in de praktijk ca. 3% ongedifferentieerd. Dat is dus de koppeling. En als de
bonden zich desolidariseren en 4% eisen wordt het in de praktijk ca. 3% gedifferentieerd. Als U daaruit een keuze
kunt maken – Den Haag is er al weken
mee bezig – bent U er overigens nog
niet. Er valt nog meer te kiezen. Waar
de koppeling voor staat hebben we al
gezien. Het alternatief is dat er ook in de
collectieve
sector gedifferentieerd
wordt, dat wil zeggen dat er voor de
overheidsproduktie prioriteiten worden
gesteld en dat het inkomensbeleid specifieke doelgroepen kent. De contractloonstijging van ambtenaren, trendvolgers en werknemers in de marktsector
moet gematigd en gedifferentieerd zijn
met het oog op de werkgelegenheid,
maar wel positief.
De efficiencyverbetering in beide
sectoren vormt de basis voor economischegroei. Hetoneigenlijkegebruikvan
WAO en VUT als middel om de lasten
van bedrijfssanering op de collectieve
sector af te wentelen moet worden gestopt en het arbeidsmarktbeleid moet
een combinatie van rechten en plichten
van zowel werknemers als werkgevers
inhouden. Dat alles eventueel als inhoud van een sociaal akkoord. In zekere zin is dat natuurlijk ook weer een
koppeling, maar dan gericht op doelmatigheid en verdelende rechtvaardigheid
in plaats van op een parallelle inkomensontwikkeling met een bedrag dat
voor de een niet nodig en voor de ander
te klein kan zijn. Koppelen en desolidariseren kunnen dus hetzelfde zijn, maar
een solidaire koppeling is ook denkbaar. Dat het zo verwarrend is kan ik
ook niet helpen, in de politiek zijn de
dingen nu eenmaal niet altijd wat ze
lijken.
1067