De spaarrente stijgt niet alleen in Nederland langzaam

Terwijl de Europese Centrale Bank (ECB) de beleidsrentes in korte tijd fors heeft verhoogd, stijgen de spaarrentes minder snel. Dat geldt niet alleen voor Nederland – in België en Duitsland steeg de spaarrente nog minder.

De beleidsrente steeg sinds de aanvang van de verkrappingscyclus met 450 basispunten, maar de gemiddelde Nederlandse spaarrente voor deposito’s met een looptijd tot en met drie maanden is in september met 132 basispunten gestegen ten opzichte van een jaar eerder. Door het grotere verschil tussen enerzijds de uitleenrentes van banken en anderzijds de rentes die ze op deposito’s verstrekken en de hogere vergoeding op de reserves die ze aanhouden bij de ECB, hebben banken afgelopen tijd aanzienlijke winsten gemaakt. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft aangekondigd onderzoek te gaan doen naar het functioneren van de spaarmarkt, omdat spaarders maar beperkt lijken mee te profiteren.

De situatie in Nederland is echter niet uniek. De Nederlandse trend vertoont gelijkenissen met de algemene ontwikkeling in de eurozone, waar de spaarrente gemiddeld met 122 basispunten toenam sinds de aanvang van het verkrappende monetaire beleid van de ECB (figuur). Opvallend is dat de gemiddelde spaarrentes in de buurlanden België en Duitsland nog minder snel stegen dan in Nederland, met nog geen 50 basispunten.

Er zijn verschillende mogelijke verklaringen voor de vertraagde doorwerking van de ECB-rentestijging naar de spaarrentes. Zo blijft de spaarrente mogelijk achter door een looptijd-­mismatch op de bankbalans: bestaande leningen kunnen een langlopende lage rente hebben, terwijl er een hoge rente op deposito’s over alle vrij opneembare spaartegoeden betaald moet worden. Bovendien kan er sprake zijn van een beperkte vraag naar deposito’s vanwege de toegenomen liquiditeit in de markt, en vanwege de verminderde vraag naar (hypotheek)leningen.

Ook in periodes van dalende beleidsrentes gaven banken de rentes vertraagd en beperkt door aan spaarders. Zo daalde de beleidsrente tussen 2008 en 2009 naar 0,25 procent, maar bereikte de spaarrente dat niveau pas in 2017, toen de beleidsrentes al drie jaar negatief waren. De negatieve rente is uiteindelijk slechts beperkt doorgegeven aan spaarders.