Amerikaanse
•
recessie van
korte duur
De Amerikaanse economie draait op
dit moment wat minder slecht dan
verwacht. De detailhandelsverkopen
daalden in januari weliswaar met
0,9%, maar de financiële analysten
hadden op een forsere daling gerekend. Voorts lieten de producentenprijzen met -0,1% een onverwachte
daling zien. De stijging op jaarbasis
komt daarmee op 3,7%. Daarnaast
vielen ook enkele cijfers met betrekking tot de gang van zaken in de industrie niet tegen. De industriële produktie liep met ‘slechts’ 0,4% terug
en de capaciteitsbezetting kwam uit
op 79,9% waar respectievelijk -0,7%
en 79,6% verwacht werden. De werkelijke meevaller zat in het handelstekort over december, dat uitkwam
op 6,25 miljard dollar, ruimschoots
onder de verwachting van de markt.
Hiermee is het totale tekort over
1990 uitgekomen op $ 101 miljard
toch nog ruim $ 8 miljard lager dan
het jaar daarvoor.
Begrotingstekort blijft hoog
President Bush heeft het Congres
voor volgend jaar een ontwerp begroting voorgesteld, waarvan het
tekort zal dalen met ruim 10%. De
komende vijf jaar wordt voor $ 23
miljard bezuinigd op onder meer
defensie (exclusief de kosten voor
de Golfoorlog) en de gezondheidszorg voor ouderen. Dit bedrag
komt bovenop de $ 32 miljard die
reeds eerder werd overeengekomen. Voorts verwacht de
regering dat de omvangrijke uitgaven voor de redding van spaarbanken de komende jaren afnemen.
Het voor volgend begrotingsjaar geraamde tekort van ruim $ 281 miljard vertoont weliswaar een daling
ten opzichte van de voor het lopende jaar geraamde $ 318 miljard,
maar het overtreft het voorgaande
recordtekort van $ 221 miljard van
1986 nog ruimschoots. De staatsschuld zal eind dit jaar $ 3,6 biljoen bedragen, de rentelast ruim
$ 200 miljard.
De begroting is gebaseerd op een geprojecteerde economische groei van
0,9% dit jaar, gevolgd door een groei
volgend jaar van 3,6%. Voor de consumentenprijzen verwacht het Witte
Huis dat deze dit jaar zullen stijgen
met naar schatting 5,2% en in 1992
met 4%. Het afgelopen jaar bedroeg
de inflatie 5,3%.
Hectische valutamarkten
De valuta- en rentemarkten kenden
hectische weken. Na de vrijwel gelijktijdige verlaging van de officiële
rentetarieven in de VS en verhoging
in Duitsland kwam de dollar onder
druk te staan. Door het verder oplopende renteverschil ten nadele van
de dollar registreerde deze vooral
ten opzichte van de Europese valuta’s een nieuw dieptepunt. In guldens werd rond! 1,64 gehandeld.
Maar liefst 13 centrale banken onder
leiding van de Bundesbank ondersteunden de dollar door die munt
!
FvanLanschot
Bankiers nv
SINDS 1737
aan te kopen en Duitse marken te
verkopen. Volgens waarnemers behoorde deze interventie-actie op de
valutamarkten tot de grootste aller tijden. Daarbij moet echter wel worden bedacht dat dagelijks voor meer
dan $ 600 miljard dollar omgaat op
de valutamarkten. Er is nog al wat
voor nodig om bij deze geldstromen
de dollar meer dan incidenteel de gewenste richting te geven. Bevindt de
markt zich op een keerpunt dan kunnen interventies er toe bijdragen dat
de draai ook inderdaad wordt genomen. Zo niet dan stimuleren de interventies handelaren dikwijls slechts
om extra tegengestelde posities in te
nemen.
Rente scherp lager
Op de kapitaalmarkten had de renteverlaging door de Fed duidelijk de
meeste invloed en werd de recente
discontoverhoging door de Bundesbank inderdaad afgedaan als een
technische maatregel. Financiële
kringen gaan er daarbij van uit dat
de Fed de officiële tarieven nog verder zal moeten verlagen.
De veiling van Amerikaans staatspapier heeft de dalende trend in de rentetarieven bevestigd. Het drie-jarig
213
ECONOMIE
Beursindices
Koers
per
15/2
2.915
2.297
1.531
178
25.344
1.377
papier werd geplaatst op een rendement van 6,98%, het laagste tarief in
4 jaar. Door de rentedaling ligt de
Amerikaanse rente flink lager dan de
Duitse. Vooral op de geldmarkt heeft
een enorme omslag plaatsgevonden.
In maart 1989 lag de Duitse rente circa 3% lager dan de Amerikaanse. Inmiddels is dit omgeslagen in een rente die nu andersom juist voor dollars
3% lager ligt dan voor Duitse marken.
Ook in het VK, waar de economie
zich eveneens in een recessie bevindt, werden de officiële tarieven
verlaagd. Gesteund door een geleidelijke daling van de inflatie verlaagde de Bank of England de base rate
met 1/2%. In de twaalf maanden tot
en met januari stegen de prijzen met
5)0/0 tegenover nog 9,3% een maand
eerder.
De Franse regering moest deze renteverlagingen met lede ogen aanschouwen. De koppeling van de frank aan
de Duitse mark blijkt zeer succesvol
voor de inflatiebestrijding. Op dit moment maakt echter ook de Franse economie een forse groeivertraging door,
die vraagt om een lagere rente. Maar
de onderste positie die de frank thans
inneemt in het EMS laat geen ruimte
voor een zelfstandig beleid.
Op de Nederlandse obligatiemarkt is
de rente inmiddels gedaald tot onder
8,5%, het laagste peil sedert de aankondiging van de Duitse monetaire
eenwording in februari 1990, en
meer dan 3/4% lager dan medio januari bij het uitbreken van de Golfoorlog. De eerste benedenwaartse
bijstelling van hypotheektarieven
heeft inmiddels plaatsgevonden.
Voor de minister van Financiën betekent dit een meevaller. De nieuwe
10-jarige staatslening kreeg hierdoor
een coupon van 8,5% mee. De geldmarktrente kon de scherpe daling
op de kapitaalmarkt niet volgen, en
de tarieven schommelen rond 9%.
De omgekeerde rentestructuur, waarbij de korte rente boven de lange
ligt, blijft vooralsnog dan ook bestaan.
214
Aandelen volgen obligaties
Op de aandelenbeurzen
gingen de
koersen over een breed front omhoog. De Amerikaanse beurs nam
het voortouw. In anderhalve maand
tijd is de Dow Jones Industrials index met bijna 19% gestegen. Het
hoogtepunt van juli vorig jaar, net
onder de 3000, is nog maar enkele
procenten verwijderd. De positieve
stemming op de Amerikaanse beurs
wordt gevoed door een aantal gunstige factoren. De renteverlaging stuwt
de obligatiemarkt omhoog, de hervormingsvoorstellen
voor het bancaire systeem doen de vrees voor een
bankcrisis in de VS wegebben, en de
Golfcrisis ten slotte leidt tot minder
directe economische schade dan aanvankelijk gevreesd. Daarnaast groeit
het vertrouwen dat de recessie
slechts van korte duur zal zijn. Medio van het jaar zou de Amerikaanse
economie zich weer in opwaartse
richting bewegen, aldus Michael Boskin, de economische topadviseur
van het Witte Huis. De werkloosheid
zou daarbij met 6,7% nauwelijks boven het huidige niveau uitkomen.
Daarna zullen een scherpe stijging
van de produktiviteit en een verbeterende exportpositie er borg voor
staan, dat de Amerikaanse economie
het komende jaar een krachtige
groei doormaakt van naar schatting
3,6%. De rentestand zou, onder invloed van beperkt blijvende inflatie,
terug kunnen naar 6%. Een lager
overheidstekort
vloeit hier dan op
termijn uit voort. De Fed zou vol-
gens Boskin de monetaire politiek,
die vooralsnog is gericht op een
groei van de geldhoeveelheid
met
2,5% tot 6,5%, nog verder moeten
verruimen. De beurs heeft een gewillig oor voor het betoog van Boskin,
ziet de rente verder dalen en droomt
al van Dow Jones standen van ver in
de 3000 later dit jaar. De problemen
van de dag legt men naast zich neer.
Dit optimisme staat in schril contrast
met dat van de beleggingsadviseurs
in de tweede week van januari, toen
54,3% van de ondervraagden nog
een negatieve verwachting van de
markt hadden. Een dergelijk negatieve kijk op de beurs was sedert 1982
niet meer voorgekomen. Historisch
gezien staan overigens extreem pessimistische verwachtingen vaak borg
voor een goede ondergrond voor
een breed en krachtig beursherstel.
Toch moet worden bedacht dat de
gemiddelde koers/winstverhouding
in Wall Street momenteel 16 beloopt,
tegenover een gemiddelde van 12,9
over de afgelopen 10 jaar. Goedkoop zijn aandelen in dit licht dus
niet. Dat de ontwikkeling van de rente in deze voor een opmerkelijke stimulans zorgt, staat buiten kijf. Alhoewel de uitgangssituatie niet
geheel vergelijkbaar is, kan in herinnering worden gebracht dat ook na
de verruiming van de geldpolitiek
door Paul Volcker in 1982 een
scherpe hausse op de aandelenmarkten inzette.
Valutakoersen
1991
hoogste
koers
Amerikaanse dollar
Engelse pond
Duitsemark(lOO)
Zwitserse frank (100)
]apanseyen
1,75
3,31
112,82
135,62
129,06
1991
laagste
koers
1,64
3,26
112,66
131,39
125.36
Koers
per
112
Koers
per
15/2
1,67
3,28
112,72
132,51
126,43
3,28
112,66
131.39
127,73 ..