De energietransitie vraagt om forse investeringen in netverzwaring, waardoor de energierekening van huishoudens in de toekomst zal stijgen. Tegelijkertijd is gebrek aan goede isolatie momenteel de belangrijkste bepalende factor in de energierekening.
In het kort
- Door de netverzwaring stijgt de energierekening per 2040 gemiddeld met twee procentpunt van het inkomen.
- Door slechte isolatie betalen de lage inkomens nu al zes procentpunt van het inkomen extra aan energiekosten.
“Boven op de hoge energierekening: ‘Bedrag van 195 miljard euro nodig voor oplossen overvol stroomnetwerk’”. Deze kop van De Telegraaf van 28 februari is gebaseerd op het Interdepartementaal beleidsonderzoek over de bekostiging van de elektriciteitsinfrastructuur (IBO, 2025) en geeft de zorgen om de betaalbaarheid van de energierekening goed weer. Net als de per Voorjaarsnota geregelde verlaging van de energiebelasting trouwens.
Waar eerder in het beleid vooral de nadruk lag op klimaatdoelen en CO₂-reductie (BZK en VRo, 2022), staan in recente beleidsstukken (VRo, 2025) juist de betaalbaarheid van de energierekening centraal. Ook de Europese Green Deal uit haar zorgen over de betaalbaarheid van de energietransitie. Zo stelt de in 2023 hernieuwde Energy Efficiency Directive dat Europese lidstaten bij het nemen van energiebesparingsmaatregelen prioriteit moeten geven aan kwetsbare groepen, zoals mensen met lage inkomens, mensen die in energiearmoede leven en bewoners van sociale huurwoningen.
De beleidsmaker die werkt aan de betaalbaarheid van de energierekening kan een duidelijke keuze maken. Zorgt hij of zij ervoor dat de nettransitiekosten minder drukken op de energierekening of blijft de prioriteit bij de verduurzaming van de gebouwde omgeving? Een euro kan immers maar een keer uitgegeven worden. In deze analyse zetten we vanuit een betaalbaarheidsperspectief daarom de kosten voor huishoudens van de netverzwaring af tegen die van een gebrek aan isolatie.
Berekening
We berekenen het inkomensbeslag van energie, de energiequote, nu en als in 2040 de kosten van de netverzwaring zijn meegenomen voor vier inkomensgroepen en voor woningen met goede en een zeer slechte energetische woningkwaliteit op basis van microdatabestanden van het Centraal Bureau voor de Statistiek.
Als de 195 miljard euro kostende netverzwaring op de huidige manier wordt doorgerekend stijgen volgens het Interdepartementale Beleidsonderzoek naar Bekostiging Elektriciteitsinfrastructuur (IBO, 2025) de nettarieven voor huishoudens tot 2040 met 6,7 procent per jaar. Bij een gelijkblijvend energiegebruik en het prijspeil van 2024 betekent dit dat de energierekening voor een huishouden per 2040 bijna 700 euro per jaar hoger is dan nu.
Maar ondertussen stijgen ook de inkomens. Met een uniforme jaarlijkse reële loonstijging van 0,5 procent tussen nu en 2040 berekenen we het aandeel van het inkomen dat huishoudens aan energie besteden (de energiequote) in 2040. Deze 0,5 procent is in lijn met een gemiddelde jaarlijkse reële cao-loonstijging van 0,4 procent in de periode 2009–2019 (Leering en Harteveld, 2021), al lag die voor lage inkomens wat hoger (Klinker en Ter Weel, 2024).
Uitkomsten
Figuur 1 toont allereerst dat de lastenverzwaring door netverzwaring beperkt zijn voor de hogere inkomens, maar niet voor de lagere inkomens. De energiequote van hogere inkomens stijgt met minder dan één procentpunt, die van de laagste inkomens met pakweg twee procentpunt.
Maar de figuur laat ook zien dat de hoogte van de energiequote vooral afhangt van het inkomen en de energetische woningkwaliteit. In goed geïsoleerde woningen hebben huishoudens met een minimuminkomen nu een gemiddelde energiequote van ruim zeven procent, tegenover twee à drie procent voor huishoudens met een bovenmodaal inkomen.
De gamechanger is en blijft de energetische woningkwaliteit: in woningen van zeer slechte energetische kwaliteit hebben huishoudens met een minimuminkomen nu al een mediane energiequote van ruim dertien procent; dat is zes procentpunt hoger dan de energiequote van vergelijkbare huishoudens met een woning met een goede energetische woningkwaliteit. Met netverzwaring komt daar in 2040 in beide gevallen nog zo’n twee procentpunt bij.
De grootste groep huishoudens heeft een middeninkomen (mid-laag en mid-hoog); met netverzwaring komen hun energielasten per 2040 uit op drie à zes procent van het inkomen in goed geïsoleerde huizen, en op vijf à negen procent in slecht geïsoleerde huizen.
Weging
De energierekening van de toekomst kent uiteraard meer facetten en onzekerheden dan hier meegenomen, toch blijft het isoleren van de slechtste woningen van de laagste inkomens de beste remedie tegen een te hoge energierekening. De mate van energetische woonkwaliteit bepaalt namelijk een groot deel van de huidige energierekening en dat zal niet veranderen als de kosten van netverzwaring aan de huishoudens doorgerekend worden.
Inzet op woningverduurzaming blijft daarom een verstandige koopkrachtbevorderende maatregel. Het verkleint de noodzaak om koopkrachtproblemen via de energierekening op te lossen. Zo rekenen CPB, TNO en PBL (2025) voor dat het installeren van (hybride) warmtepompen in eengezinswoningen, waar nodig in combinatie met isolatie, voor 90 procent van de huishoudens tot lagere lasten leidt. De gemiddelde besparing voor eigenaar-bewoners en particuliere huurders is ruim 300 euro per jaar, die voor de huurders in corporatiewoningen ruim 700 euro.
Literatuur
CPB, TNO en PBL (2025) Inkomenseffecten van woningverduurzaming. CPB, TNO, PBL, juni 2025.
IBO (2025) Interdepartementaal beleidsonderzoek bekostiging van de elektriciteitsinfrastructuur. Kamerstuk 07-03-2025.
Klinker, I. en B. ter Weel (2024) Wages and employment in the Netherlands,
2017–2023. Tinbergen Institute Discussion Paper, TI 2024-042/V.
Leering, R. en L. Harteveld (2021) Het is een mythe dat de cao-lonen achterblijven. ESB, 106(4795S), 54–57.
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (2022) Programma versnelling verduurzaming gebouwde omgeving. Te vinden op Rijksoverheid.nl.
Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (2025). Kamerbrief Verduurzaming gebouwde omgeving, 11 juli 2025. Te vinden op Rijksoverheid.nl.
Telegraaf (2025) Boven op de hoge energierekening: ’Bedrag van 195 miljard euro nodig voor oplossen overvol stroomnetwerk’. Artikel op 28 februari.
Auteurs
Categorieën