Vuilophaal kan niet goedkoper
Aute ur(s ):
Doppenberg, T. (auteur)
Cras, P. (auteur)
Resp. voorzitter en directeur van de NVRD branchevereniging voor Afval- en reinigingsmanagement. Met dank aan M. van Hoek, b eleidsmedewerker bij het Afvaloverlegorgaan.
Ve rs che ne n in:
ESB, 82e jaargang, nr. 4122, pagina 742, 1 oktober 1997 (datum)
Rubrie k :
Discussie
Tre fw oord(e n):
publieke, sector
Gradus en Dijkgraaf betoogden dat de vuilophaal goedkoper kan als gemeenten deze dienst uitbesteden of privatiseren. Volgens Doppenberg en Cras, werkzaam in deze branche, deugt er
niets van dat onderzoek.
In het artikel ‘Vuilophaal kan goedkoper: de winst van uitbesteding’ betogen Gradus en Dijkgraaf dat het gemiddeld huishouden in Nederland tot 80 gulden minder afvalstoffenheffing per
jaar kan betalen als de inzameling van het huisvuil wordt uitbesteed, lees geprivatiseerd 1.
Dat is gewoon onjuist. De afvalstoffenheffing dient voornamelijk om twee soorten kosten te dekken: die van de verzameling, en die van de verwerking (tabel 1). De hoogte van deze kosten kan
variëren per gemeente. Zo lopen de kosten voor inzameling van verbrandbaar en composteerbaar afval uiteen van f. 80 tot f. 160 2. Een besparing van 80 tot 160 gulden zou dus betekenen, dat
tenminste 50% van de inzamelkosten zou kunnen worden bespaard en dat het mogelijk zelfs voor niets kan! Dat lijkt geen aannemelijk resultaat. Waarom klopt het niet?
Tabel 1. Samenstelling afvalstoffenheffing
Activiteit
Spreiding, f. per huish.
Eindverwerking
verbranden
eindverwerking gft
Logistiek
inzameling grijs
inzameling gft
overslag en transport
brengsysteem(‘milieu-eiland’)
Deelstromen
glas
papier
klein chemisch afval
Overig
perceptiekosten/
kwijtschelding
voorlichting
120-250
15-35
40-80
40-80
0-60
0-30
3-5
0-3
20-25
5-25
0-20
Totaal afvalstoffenheffing
300-600.
Bron: Afvalstoffenheffing vereist meer inzicht in kostenopbouw,
Informatiebulletin preventie en hergebruik, ministerie van VROM, maart 1996.
De belangrijkste reden is dat in het onderzoek slechts weinig gemeenten met een particuliere inzameling voorkomen. De gemeenten uit het onderzoek zijn willekeurig geselecteerd uit een kleine
groep gemeenten. In deze geselecteerde groep gemeenten bevinden zich slechts tien gemeenten die de vuilnisophaal uitbesteden, waarvan zes aan een particuliere inzamelaar. De vraag is of deze
gemeenten voldoende representatief zijn voor een landelijk beeld van de 218 gemeenten, die een particuliere inzamelaar hebben. Gradus en Dijkgraaf geven overigens zelf aan dat het aantal
waarnemingen een zwak punt is van hun onderzoek. Het is niet alleen een zwak punt, het haalt het fundament onder hunconclusie weg.
Ondoorgrondelijk model
De schrijvers gaan uit van een voor buitenstaanders ondoorgrondelijk wiskundig model om hun wettenschappelijk gelijk aan te tonen. Er is echter eenvoudiger, maar niet minder degelijk
onderzoek gedaan naar de kosten van inzameling van huishoudelijk afval.
Belangrijk daarbij is de wijze waarop (eind-)verwerkingskosten worden meegerekend3. Deze verwerkingskosten verschillen per regio. in de goedkoopste regio (Zuid), waar bijna de helft van de
particuliere inzamelaars is, is het verwerkingstarief ruim honderd gulden. In de duurste regio (Randstad), waar het gros van de overheidsinzamelaars werkzaam is, is het verwerkingstarief f. 170 (zie
tabel 2 en tabel 3). Deze regionale verschillen zorgen bij een landelijke vergelijking voor een vertekend beeld.
Tabel 2. Regioheffingen in guldens
Regio
verwerkingstarief
Zuid
Randstad
Overige regio’s
Totaal
103
171
128
136
% inzamelaars
overheid
particulier
45
22
23
100
22
48
30
100
Tabel 3. Verschil tussen de gemeentelijke afvalstoffenheffing bij een overheidsgedomineerde inzameldienst en particuliere inzameldienst guldens
Regio
inwoners
Noord
2.659.680
Zuid
3.384.263
Randstad
6.764.078
Gelderland 1.779.184
Nederland
verschil
9
20
-5
21
6,80
Om dit te ondervangen moeten de heffingen binnen één regio met elkaar vergeleken worden. Deze betalen immers een vergelijkbaar verwerkingstarief. De verschillen tussen een particuliere en
een overheidsgedomineerde inzameldienst zijn binnen de verschillende regio’s (gewogen naar inwoners) verwaarloosbaar (zie tabel 3)4. In de Randstad is een overheidsgedomineerde inzamelaar
zelfs goedkoper dan een particulier.
Als de bovenstaande gegevens naar een landelijk beeld worden vertaald is het verschil tussen particuliere en overheidsinzamelaars bijna zeven gulden (gewogen naar het aantal inwoners per
regio; de Randstad heeft ongeveer de helft van de inwoners in Nederland en telt dus zwaarder mee dan de andere regio’s).
Het verschil tussen de overheid en partuculier, dat volgens Gardus en Dijkgraaf tussen de 15-20% ligt, komt bij deze analyse uit op minder dan twee procent. Op basis van deze gegevens kan,
gezien de enorme spreiding van de afvalstoffen heffing per inzamelingsienst (de hoogte van de heffing varieert van ongeveer 300 tot ruim 600 gulden), niet geconcludeerd worden dat een
particuliere inzameldienst goedkoper is dan een overheidsgedomineerde inzameldienst.
Kortom: het is nog maar de vraag of de door Gradus en Dijkgraaf geselecteerde gemeenten met en zonder eigen inzameling wel met elkaar vergeleken kunnen worden. Toch blijkt ook uit het
overzicht van de gemiddelde kosten van afvalstoffeninzameling (tabel 1), dat de inzamelingskosten variëren, van f. 80 tot f. 160. Een flink verschil. Dit blijkt echter nagenoeg geheel verklaard te
worden door de verschillen in service die gemeenten verlenen, de frequentie waarmee het huisvuil wordt opgehaald (één of twee keer per week) en andere externe factoren (zoals verschillende
bebouwing en omvang gemeenten)
Niettemin zullen gemeentelijke reinigingsdiensten doelmatig moeten werken. Een benchmarkingsonderzoek onder twintig gemeentelijke reinigingsdiensten wijst uit dat deze
overheidsgedomineerde bedrijven erg goed scoren als het gaat om efficiency en productiviteit (zie tabel 4). Zowel de productie-uren van het personeel als de productie-uren van het materieel
liggen tegen het maximaal haalbare, terwijl de overhead marktconform is.
Tabel 4. De kosten van overheidsgedomineerde en private ondernemingen
vergeleken, inzamelkosten per aansluiting per jaar guldens
overheid
minicontainers
wijkcontainers
huisvuilzakken
privaat
84
60
72
100
65
65
Conclusie
Het betoog van de heren Gradus en Dijkgraaf deugt dus niet. In de eerste plaats op grond van een toetsing aan de hand van de marges die met de vuilophaal maximaal bereikbaar zijn. Vervolgens
blijkt dat ze het uitgangspunt van volledige vrije marktwerking hanteren hetgeen in de praktijk in Nederland niet bestaat.
Met dergelijke artikelen beginnen we zo langzamerhand te begrijpen waarom vele politici geloven dat de markt het altijd beter doet. Wat ervoor nodig is is een selectie van uitgangspunten die in
je kraam van pas komen, die bewerken met slechts geschatte algoritmen, significanties op het 95%-niveau, schattingsresultaten in regressie weergeven en voilà , je hebt een perfect
wetenschappelijk vernislaagje over een ondeugdelijk bouwwerk. We halen de wetenschappelijke prestatie van de heren bij de eerstvolgende inzamelronde met liefde op, dan is deze waar hij
wezen moet.
Zie ook het naschrift door R.H.J.M. Gradus en E. Dijkgraaf, naschrift, ESB, 1 oktober 1997, blz. 743.
1 R.H.J.M. Gradus en E. Dijkgraaf, Vuilophaal kan goedkoper: de winst van het uitbesteden, ESB, 19 februari 1997, blz. 144-147.
2 Omdat het niet duidelijk is welke activiteiten de auteurs in hun inzamelkosten van f. 355 hebben meegerekend, zou genoemd maximaal bedrag van f. 160 nog met gemiddeld f. 30 voor overslag en
transport worden verhoogd.
3 Eindverwerking wordt in Nederland altijd verricht door overheidsgedomineerde bedrijven.
4 Gemeentelijke afvalstoffenheffingen in Nederland in 1997, AOO 97-08, Afvaloverlegorgaan, Utrecht, 1997, 5. NVRD-project Benchmarking, 28 februari 1997, intern rapport.
Copyright © 1997 – 2003 Economisch Statistische Berichten (www.economie.nl)