W.E. Scherpenhuijsen
dus dreigt Reaganomics in zijn tegendeel te
verkeren, namelijk een belemmering van
het particuliere initiatief.
De lessen die uit de Amerikaanse ervaringen kunnen worden getrokken zijn talrijk. Zo is weer eens duidelijk geworden
dat in het te voeren economisch beleid
steeds opnieuw een evenwichtige afweging
dient te worden gemaakt tussen aanbodzijde en vraagzijde als aangrijpingspunten
van het beleid. In Nederland weten we inmiddels ook wat het betekent als de collectieve sector uitdijt en dit proces gepaard
gaat met boven de produktiviteitsstijging
uitgaande loonstijgingen. Een grote uitstoot van arbeid en hoge financieringslasten voor overheid en bedrijven zijn daarvan het gevolg.
Een tweede les is het belang van een goede timing in de te nemen maatregelen. Zo is
het de vraag of in Nederland de regering er
goed aan doet van de afspraak in het regee,,Vier jaar Reaganomics, de gevolgen uitgaven, zou een omvangrijke reductie rakkoord omtrent het financieringstekort
van het begrotingstekort kunnen worden
voor Nederland”, was het centrale thema
af te stappen. Een dergelijke beslissing
bereikt (van 2,3% van het bruto nationaal
op de 56e dies van de Kring van Amsterlijkt eerder te zijn afgestemd op een politieprodukt (bnp) in 1980 tot evenwicht in
damse Economen in mei 1985. Op een
ke dan op een economische timing. Wat
1984). Ten aanzien van de economische
mooie zomerse dag in mei bogen de heren
dat betreft betoont de Nederlandse regeprof. dr. E.J. Bomhoff, dr. J.M. Den Uyl, groei en de toeneming van de werkgelegen- ring zich minder volhardend bij de beleidsheid mogen de jaren 1983 en 1984 als suc- uitvoering dan de Amerikaanse. Uitgaandr. A.H.E.M. Wellink en dr. D.M.N. van
cesvol worden getypeerd.
Wensveen zich over dit thema. Waarom
de van een particulier spaaroverschot in
Anno 1985 kan evenwel worden geconwerd dit thema gekozen? In de afgelopen
1990 van ca. 5%, lijkt het toch evident dat
vier jaren heeft de wereld kennis kunnen stateerd dat de term Reaganomics aan een de overheid voort moet gaan met de reduherdefiniering toe is. Een kwakkelende cering van het begrotingstekort, eerst tot
nemen en de invloed ondervonden van het
financieel-economisch beleid van de Ame- conjunctuur, een niet meer dalende werk- de in het regeerakkoord genoemde 7,5%
loosheid en omvangrijke betalingsbalans- van het netto nationale inkomen en vervolrikaanse president Reagan. Toen duidelijk
tekorten, een oplopende buitenlandse gens tot 4%. Ofschoon de particuliere
werd dat ons nog eens vier jaren Reaganoschuld alsmede een in kracht afnemende bestedingen best een stimulans kunnen gemics te wachten stond, leek het goed om
dollar zijn niet de uitkomsten die de Ame- bruiken, lijkt bij de huidige opgaande lijn
eens stil te staan bij de gevolgen van dat berikaanse regering aan het begin van haar in de ree’le loonontwikkeling een extra conleid voor de rest van de wereld en in het bijzonder voor Nederland. Daarbij zou de eerste ambtsperiode verwachtte. De zorgen sumptieve impuls van de overheid te veel
concentreren zich rond het overheidste- van het goede.
aandacht vooral gericht moeten worden op
kort, dat in plaats van naar een evenwicht
de lessen die wij uit een economisch beleid
Ten slotte is een les die te leren valt dat
te tenderen alleen maar is toegenomen. De de invloed van het Amerikaanse financieela PAmerique zouden kunnen leren.
ramingen van 1986 wijzen op een begro- economisch beleid op de overige ge’inHet merkwaardige feit doet zich voor
dat er inderdaad lets is dat alleen met Rea- tingstekort van $ 210 mrd. of 5% bnp. dustrialiseerde landen weliswaar nimmer
ganomics kan worden aangeduid. Merk- Voor de verdere ontwikkeling van economag worden veronachtzaamd, maar ook
waardig omdat een streven naar een ver- mische groei, rente, dollarkoers enz. is een niet mag worden overdreven. Zo hebben
verkleining van het begrotingstekort cruci- de Westeuropese centrale banken de afgemindering van de rol van de overheid ten
gunste van het particuliere initiatief en de aal. Nu al dreigen de rentebetalingen op lopen tijd laten zien dat de invloed van de
daarmee samenhangende aandacht voor overheidsschuld, evenals in ons land, de Amerikaanse renteontwikkeling met sucde aanbodzijde van de economie in het hui- grootste post op de begroting te worden. ces kan worden gemitigeerd door de dollarBedroegen in 1980 de netto rentebetalingen
koers op zijn beloop te laten. De laatste tijd
dige tijdsgewricht niet uniek is. Vrijwel
overal om ons heen kunnen we een derge- nog slechts 8,9% van de totale uitgaven, in kan worden geconstateerd dat zelfs bij een
1984 was dit al 13%. Op grond van de hui- oplopende Amerikaanse rente, de rente in
lijk streven onderkennen, ook in ons eigen
land. De aandacht voor de ,,supply side” dige projecties loopt de omvang daarvan
landen als West-Duitsland en ons land kan
van de economie groeit daarbij met de dag, op tot bijna 15% in 1990. De uitstaande
worden verlaagd, zonder tot een stijging
mede dank zij de aandacht die het secreta- overheidsschuld Hep inmiddels op tot 44% van de dollarkoers aanleiding te geven. Bij
van het bnp in 1984. ledere dag dat ge- een verdergaande losmaking van de Euroriaat van de OESO in haar halfjaarlijkse
rapporten daarvoor vraagt. Wellicht dankt wacht wordt met vermindering van het be- pese economische ontwikkeling van die
de term Reaganomics zijn ontstaan aan de grotingstekort, leidt tot een steeds grotere van de Verenigde Staten, zal deze beleidsdoortastendheid, of is het roekeloosheid, onbeheersbaarheid van de begroting. Vol- ruimte voor de autoriteiten alleen maar
waarmee Reagan afstand nam van het be- gens de regering zou ruim 73% van de uit- toenemen.
gaven in de categorie niet-beheersbaar
leid van zijn voorganger Carter.
Ik heb er het volste vertrouwen in dat
thuishoren.
In elk geval werd in het begin van de
wat toen lukte bij stijgende dollarkoers en
Terugblikkend lijkt het duidelijk dat de dollarrente, thans zeker zal slagen.
ambtsperiode erg veel aandacht geschonken aan de aanbodkant en de heilzame ef- diepte van de recessie in 1981-1982, de
zwaarste van na de oorlog, door de Amerifecten die een op het aanbod gericht economisch beleid zou hebben op economische kaanse regering werd onderschat. De vergroei
en
werkgelegenheid.
Niet- wachte inverdieneffecten bleven uit waartegenstaande een forse verlaging van de ta- door de inkomsten lager en de uitgaven horieven van de inkomstenbelasting, met ger uitvielen dan verwacht, hetgeen in
25%-punt, alsmede een vermindering van combinatie met de sterk opgevoerde defende effectieve druk van de vennootschaps- sie-inspanning en de stijging van diverse
belasting in de eerste regeerperiode en een andere uitgavenposten resulteerde in de inforse ree’le verhoging van de defensie- middels bekende begrotingstekorten. Al-
Vier jaar
Reaganomics,
de gevolgen
voor
Nederland
ESB 11-9-1985
891