Statistiek

statistiek
Internationaal
Yen gaat gebukt onder carry trade
Eind januari daalde de Japanse yen vis-à-vis de Amerikaanse dollar naar het
laagste niveau in meer dan vier jaar tijd. Ten opzichte van de euro bereikte de
yen het laagste niveau sinds de introductie van de euro in 1999. De zwakte van
de yen is het gevolg van de lage rente in Japan. Twee factoren zijn hierbij van belang. Ten eerste maakt de lage rente de yen minder aantrekkelijk als beleggingsinstrument voor financiële marktpartijen, waaronder centrale banken. Het belang
van de yen in de wereldwijde valutareserves is dan ook geleidelijk afgenomen
van 4,4 procent eind 2002 naar 3,2 procent in september 2006. Het belang
van het Engelse pond daarentegen, een munt met een hogere rente, steeg in
deze periode van 2,8 procent naar 4,3 procent. Ten tweede is vanwege het grote
renteverschil van Japan met de VS de yen aantrekkelijk als funding currency
voor zogenoemde carry trades. In een carry trade bouwen speculatief ingestelde
financiële marktpartijen posities op door geld in yens te lenen om deze vervolgens te beleggen in hoger renderende valuta’s en effecten. Doordat de geleende
yens op de valutamarkt worden aangeboden, staat de yen onder neerwaartse
druk. Naast het te incasseren renteverschil kan zo ook een valutawinst worden
behaald. Bovendien is de lage impliciete volatiliteit op de valutamarkt van de
afgelopen jaren bevorderlijk geweest voor de opbouw van carry trades. De lage
volatiliteit heeft namelijk tot gevolg dat speculatieve beleggers de kans op een
grote appreciatie van de yen kleiner inschatten, waardoor zij grotere carry trade
posities durven in te nemen. Als gevolg van de gestage opbouw van netto short
posities in de yen door speculatieve beleggers op de Amerikaanse termijnmarkt
bestaat de indruk dat de omvang van de carry trade de laatste maanden is toegenomen (zie figuur 1). Dit komt onder andere doordat financiële marktpartijen

KEES SCHULTZ (MINISTERIE VAN FINANCIËN)

verwachten dat de Bank of Japan de beleidsrente
in 2007 slechts in beperkte mate zal verhogen,
waardoor carry trades relatief aantrekkelijk zouden
kunnen blijven.

Netto speculatieve posities Japanse Yen
(inverse, rechts)*
124

-200000

121

-150000

118

-100000

115

-50000

112

0

109
jan-06

50000
apr-06

jul-06

Door de aantrekkende economie is de situatie op de arbeidsmarkt het afgelopen
jaar sterk verbeterd. Het aantal vacatures aan het einde van het derde kwartaal
komt na seizoenscorrectie uit op 219 duizend banen, het hoogste cijfer ooit
gemeten door het CBS. Met een vacaturegraad van 29 vacatures per duizend
banen is de spanning op de arbeidsmarkt momenteel vergelijkbaar met de jaren
1999-2001. Belangrijk verschil is echter dat de werkloosheid momenteel relatief hoog is voor het aantal openstaande banen. Ten opzichte van 1998 is de
werkloosheid van vorig jaar licht hoger, terwijl de vacaturegraad naar verwachting
bijna 25 procent hoger ligt.
Mogelijke oorzaak hiervan is het feit dat het aantal werkzoekende ouderen de
laatste tijd sterk is toegenomen. Zo is het aandeel van 55-plussers in de beroepsbevolking opgelopen van 7,7 procent in 2000 tot 11,4 procent in 2006. Een
hoge leeftijd blijkt momenteel een grote belemmering om een baan te vinden.
Personen van 40 jaar en ouder maakten vorig jaar 60 procent uit van de nietwerkenden werkzoekenden, terwijl ze slechts tot 16 procent van de aangenomen
personen behoorden. Voor 55-plussers is dit beeld nog scherper: zij vormen
21 procent van de niet-werkende werkzoekenden en slechts 1 procent van de
aangenomen personen. De verhouding werkzoekenden ten opzichte van het aantal
aangenomen personen neemt dan ook exponentieel toe met de leeftijd (grafiek).
De hoge werkloosheid onder ouderen is zorgwekkend, omdat het aandeel van
ouderen in de beroepsbevolking de komende jaren sterk zal toenemen door de
vergrijzing. Over tien jaar zal het aandeel van 55-plussers volgens schattingen
van het Centraal Planbureau zijn opgelopen tot 15 procent van de beroepsbevolking. Tegelijkertijd neemt het aantal werkzoekende ouderen toe, omdat

112

ESB 23

februari 2007

jan-07

Yen – Dollar koers (links)
Netto speculatieve posities Japanse Yen (inverse, rechts)*
* in aantallen contracten van 12.500.000 yen.

Bron: CFTC en Datastream

Monetaire Zaken
Spanning op de arbeidsmarkt ondanks relatief hoge werkloosheid

okt-06

GUIDO SCHOTTEN (DNB)

Werkzoekenden/ Aangenomen Personen
% 20

15

10

5

0
Jonger dan 25

25-39 jaar

40-54 jaar

55 en ouder

Bron: Centrum voor Werk en Inkomen (CWI)

tegenwoordig minder makkelijk gebruik gemaakt
kan worden van uittreedroutes via de vut of de wao.
Maatregelen om de problemen van vergrijzing op te
vangen, zullen dan ook mede gericht moeten zijn op
het vergroten van de aantrekkelijkheid van ouderen
op de arbeidsmarkt. Dit vermindert de spanning op
de arbeidsmarkt en daarmee het risico van oplopende
loonkosten.

Financiële Markten

FRANK GRIFFIOEN (FDA)

Aanscherping hypotheekvoorwaarden VS
Zorgen over een te sterke afzwakking van de
Amerikaanse economie zijn recentelijk naar de
achtergrond verdwenen, zeker na de publicatie
van de eerste schatting van de Amerikaanse economische groei in het laatste kwartaal van vorig
jaar (3,5 procent op jaarbasis). Financiële markten
hebben meer vertrouwen gekregen in de visie van
Fed-voorzitter Ben Bernanke dat de Amerikaanse
Saldo verscherping kredietvoorwaarden woninghypotheken door Amerikaanse banken (+ = verscherping)
% 35
30
25
20
15
10
5
0
-5
-10
-15
-20

1990

1993

1996

1999

2002

2005

economie een zachte landing doormaakt. De twijfel die een jaar geleden ontstond met de opvolging van Alan Greenspan als belangrijkste centrale bankier
ter wereld is aan het afkalven. Dit toegenomen vertrouwen is gunstig voor de
(prijsontwikkeling op de) financiële markten. Aangezien de loonontwikkeling in
de VS duidelijk achterbleef, zeker in reële termen, bestond eerder de vrees dat er
met een afkoeling van de huizenmarkt een flinke druk zou ontstaan op de consumptieve bestedingen. De consumptiegroei bedroeg in de laatste drie maanden
van 2006 evenwel een forse 4,4 procent op jaarbasis, een duidelijke versnelling
ten opzichte van de 2,8 procent in het voorgaande kwartaal. Daarnaast gaven
enkele (voormalige) beleidsmakers aan dat de huizenmarkt het dieptepunt reeds
is gepasseerd, waarbij onder andere werd gewezen op het herstel van het aantal
verkochte (nieuwe en bestaande) woningen in de afgelopen maanden.
De Senior Loan Officer Opinion Survey on Bank Lending Practices, die vier maal
per jaar door de Federal Reserve wordt gepubliceerd, schetst mogelijkerwijs een
ander beeld over de toekomstige ontwikkeling van de huizenmarkt. Deze enquête
geeft de veranderingen weer in zowel de vraag naar als het aanbod van bank­
leningen in de afgelopen drie maanden. Uit de meest recente publicatie (januari)
blijkt onder andere dat veel van de in Amerika actieve banken de kredietvoorwaarden voor hypotheken hebben verscherpt. Per saldo (zie grafiek) gaf ongeveer
16 procent van de banken aan, de kredietvoorwaarden voor woninghypotheken te
hebben aangescherpt. Dit is het hoogste percentage sinds het begin van de jaren
negentig en een duidelijke omslag vergeleken met de eerste helft van 2006. Dit
terwijl de vraag naar hypothecair krediet bovendien opnieuw duidelijk verzwakte.
De ontwikkeling van de huizenmarkt blijft zo bezien hoogst onzeker.

Bron: US Federal Reserve, Senior Loan Officers Survey

Arbeidsmarkt

DIANA JANJETOVIC (CBS)

Werkloze en werkzame beroepsbevolking,
jaargemiddelde (x 1000)

7050

400

7000

300

6950

200

6900

100

6850

0

2001

2002

2003

Werklozen

2004

2005

2006

aantal werkzamen (r.a)

7100

500
aantal werklozen

600

6800

Werkzamen (rechteras)

Bron: CBS

Werkloosheid afgenomen met
70 duizend in 2006
In 2006 waren er gemiddeld 413 duizend personen
werkloos, een afname van 70 duizend ten opzichte
van 2005. Het was voor het eerst sinds 2001 dat er
sprake was van een sterke daling van de werkloosheid. In 2001 waren gemiddeld 252 duizend personen werkloos. Dit aantal liep op tot 479 duizend
in 2004. In 2005 bleef het aantal werklozen vrijwel
gelijk.

De werkloosheid daalde in 2006 in alle leeftijdscategorieën, maar het sterkst
onder jongeren (15-24 jaar). In deze leeftijdsgroep nam het werkloosheids­
percentage af met 2,4 procentpunt tot 10,7 procent. Bij de 25-44-jarigen
daalde de werkloosheid met 1,1 procentpunt tot 4,8 procent. Onder 45-plussers
bedroeg de afname slechts 0,4 procentpunt.
De werkzame beroepsbevolking, personen die 12 uur of meer per week werken,
nam in 2006 met 156 duizend personen toe tot meer dan 7 miljoen. De werkzame beroepsbevolking nam voor het laatst toe in 2002, maar de toename was
toen met 15 duizend personen veel minder fors. Tussen 2002-2004 daalde het
jaargemiddelde van de werkzame beroepsbevolking. Het aantal werkzamen bleef
in 2005 vrijwel gelijk.
De toename kwam voor meer dan driekwart voor rekening van de 45-plussers. In
deze oudste leeftijdscategorie steeg het aantal met 120 duizend. Bij de jongeren
en 25-44-jarigen bedroeg de toename respectievelijk 16 duizend en 20 duizend.
Vooral vrouwen hebben in 2006 bijgedragen aan de groei van het aantal werkzame personen. Hun aantal steeg met 97 duizend tot iets meer dan 3 miljoen.
De netto arbeidsparticipatiegraad onder vrouwen, het aandeel van de seizoengecorrigeerde werkzame beroepsbevolking in de vrouwelijke bevolking van
15-64 jaar, vertoont al sinds 2001 een stijgende lijn. De arbeidsdeelname van
vrouwen bedroeg in 2001 gemiddeld 53,2 procent. In 2006 was dit gestegen
tot 55,8 procent. Bij mannen is de participatiegraad juist afgenomen ten opzichte van 2001. De participatiegraad daalde van 76,5 procent in 2001 tot
73,1 procent in 2006.

ESB 23

februari 2007

113