Jules Theeuwes
Directeur SEO Economisch Onderzoek
en Hoogleraar Economie, Universiteit van
Amsterdam
Vroeger studeerde het nationale talent in eigen
land en zocht werk in eigen parochie. Nu concurreren instellingen van hoger onderwijs in
de platte wereld om de schaarse slimmeriken
en hopen landen dat hoogbegaafden op hun
oevers neerstrijken. Uit de bijdrage van Marijk
van der Wende blijkt dat Europa en Nederland
het in de internationale concurrentie om talent
slechts matig doen. We zijn geen winnaars in
de battle for brains. Harvard en Apple liggen
nog altijd in Amerika.
Marijk van der Wende presenteert harde
factoren die een land aantrekkelijk maken
voor talent. Het is echter ook een kwestie van
mentaliteit. Er zijn drie zachte factoren die
verklaren waarom we niet zo hot zijn in de
wereld van de creatieve klasse. We doen het
niet goed omdat we bang zijn voor selecteren
en excelleren. We zijn te hooghartig als het om
onderzoek gaat waar je geld als slijk mee kan
verdienen. En we zijn ergens onderweg in de
geschiedenis onze tolerantie voor het vreemde
en het rare kwijt geraakt.
Nationaal is het stimuleren van een zo groot
mogelijke deelname aan hoger onderwijs
misschien te begrijpen. Maar het streven naar
een meesterstitel voor alle burgers verwatert
de kwaliteit. Terwijl het in de internationale
concurrentie alleen maar om de pieken gaat.
Landen met hoger onderwijs gebaseerd op
excellentie en selectie zullen het altijd winnen
van landen die alleen maar streven naar gelijke
monniken.
Opvallend in het artikel van Marijk van der
Wende is dat Europa en vooral Nederland heel
goed scoren in de productie van fundamentele
onderzoeksartikelen, maar dat er veel minder
aandacht is voor praktische wetenschappelijke productie in de vorm van bijvoorbeeld
patenten. Alsof toegepaste onderzoek dat
leidt tot nieuwe commercie minderwaardig
is. Natuurlijk is fundamenteel onderzoek
belangrijk voor het stillen van onze dorst naar
reactie
Reactie op: Globalisering en
het hoger onderwijs
kennis. Maar voor de economische positie van
Nederland in de wereld is de uitvinding van
zoiets banaals als een nieuwe soort schroefdop
die op alle flessen past belangrijker dan het
zoeken naar de grenzen van het heelal.
Nederland was ooit het land waar Vlamingen
naar toe kwamen op de vlucht voor de
Spaanse Inquisitie. Het was het toevluchtsoord
van Hugenoten na de Bartholomeusnacht.
Die traditie van grote tolerantie bestaat niet
meer. Andere landen staan veel meer open.
Londen groeit nu uit tot het financiële centrum
van de wereld. In Amsterdam is een boottocht langs de grachten nog steeds het grote
attractiepunt.
Er is meer. Aantrekkelijk zijn voor talent is een
zichzelf versterkend proces. Talent trekt talent
aan en het ene talent versterkt het andere. Je
kunt niet een beetje zwanger worden en je kunt
ook niet een beetje talent aantrekken. Eenzaam
talent kwijnt weg. De strijd om talent is van de
winner-takes-all soort. Het verbeteren van onze
concurrentiepositie in onderwijs en onderzoek
in de globaliserende wereld is dus niet een
kwestie van een onsje meer beleid, maar van
een drastisch andere manier van aanpakken en
een totaal andere mentaliteit.
ESB
juli 2007
33