Promotiebespreking: Tom Hudepohl

In reactie op een periode van aanhoudend lage inflatie heeft het Eurosysteem (de Europese Centrale Bank (ECB) plus de nationale centrale banken uit het eurogebied) sinds begin 2015 op grote schaal obligaties aangekocht. Dit onconventionele monetaire beleid heeft ervoor gezorgd dat de balans van het Eurosysteem is gegroeid van ongeveer 55 procent van het bruto binnenlands product in het eurogebied (voorafgaand aan de financiële crisis) naar ongeveer 265 procent halverwege 2022.

Nu de inflatie is opgelopen zijn de netto-aankopen sinds 1 juli 2022 gestopt. Dit is een natuurlijk moment om terug te kijken op de effecten van het beleid, hetgeen ik in mijn proefschrift doe.

De onconventionele monetaire beleidsmaatregelen worden over het algemeen als een succes beschouwd, aangezien ze zorgden voor een stabilisatie van ­financiële markten, een herstel van het vertrouwen en de ondersteuning van de monetaire transmissie.

Toch zijn de maatregelen niet zonder controverse. Zo waren er bijvoorbeeld zorgen dat dit beleid zou kunnen leiden tot zeepbellen in activaprijzen.

Op basis van unieke, granulaire datasets analyseer ik in mijn proefschrift enkele effecten van het onconventionele monetaire beleid. Deze datasets bevatten informatie over de aangekochte individuele obligaties, waardoor de effecten van het beleid goed in kaart kunnen worden gebracht.

Ik constateer dat de introductie van de kwantitatieve verruiming heeft bijgedragen aan de zeepbelvorming op de aandelenmarkten. Aandelenprijzen zijn gedurende de verruiming sneller gestegen dan verklaard kan worden met behulp van de onderliggende fundamentele waarden.

Bovendien worden de door de ECB aangekochte obligaties schaars in ­financiële markten, omdat de voetafdruk van de ECB groot is in de markt. Dit draagt bij aan fricties in het functioneren van de kapitaalmarkten, doordat investeerders meer moeite hebben om specifieke financiële instrumenten te vinden. Schaars wordende obligaties blijken dan ook significant duurder te worden als gevolg van de aankopen van de ECB. Dit effect neemt toe naarmate de voetafdruk van de ECB in de financiële markten groter wordt. Zo kan de grote voetafdruk van het Eurosysteem dus de transmissie van beleidsrentes naar geldmarktrentes belemmeren. Het Eurosysteem weet echter ook effectief een deel van deze prijsdruk weg te nemen door de gekochte obligaties weer uit te lenen.