Terugblikken doe ik door het persoonlijke met het algemene te verbinden. Afgelopen jaar maakte ik me met Robin Fransman druk over private schuld. Als uitvloeisel van een uitzending van Tegenlicht stortte ik mij met een aantal gemeenten op een experiment voor het invoeren van een basisinkomen. Met VU-theoloog Kees van der Kooi schreef ik een artikel over straf en vergeving en ik ben net begonnen met een middelbareschoolboek over economie met de Tilburgse hoogleraar Lans Bovenberg.
Parallel universum
Wat is de bredere betekenis? Mijn ervaringen met private schuld en het basisinkomen toonden aan dat het establishment niet zelden in een parallel universum van de samenleving leeft.
Zo kon het gebeuren dat bankiers op de Zuidas zeiden ‘wie zijn billen brandt, moet op de blaren zitten’ en ‘contract is contract’, terwijl schuldhulpverleners, bewindvoerders en gedupeerde burgers zich afvroegen waarom mensen die buiten hun schuld met hun huis onder water staan de schuldhulpverlening worden ingejaagd.
Zo kon het gebeuren dat het establishment het basisinkomen afwees door te wijzen op abstracte modeluitkomsten, terwijl gemeenteambtenaren, dagelijks geconfronteerd met de naargeestige gevolgen van repressie en rondpompmachines, enthousiast aan de slag gingen met experimenten.
Zo kon het gebeuren dat de coalitiepartijen zo druk waren met zich aan elkaar vastklampen op het reddingsvlot na de zoveelste averij, dat ze vergaten te kijken welke kant het vlot op vaart.
Andere disciplines
Het was gelukkig niet alleen kommer en kwel. Het begint bij steeds meer mensen te dagen dat een zinvol discours over economie gebaat is bij het omarmen van andere disciplines. Uit angst, onwetendheid of behoudzucht verstoppen economen zich traditioneel als het gaat om ethiek, geschiedenis, filosofie of moraliteit. Het jaar 2014 was het jaar dat economen heel langzaam uit hun schulp kropen.
Ik zou graag toekomstige generaties economen en politici willen voeden met de gedachte dat economie gaat over samenwerken, over het creëren van gemeenschappelijke belangen en het benutten van verschillen, in plaats van over een nulsomspel of het elkaar de tent uit vechten.
Voor Adam Smith was dit vanzelfsprekend. Zijn beroemde citaat over de slager en de bakker die uit eigenbelang opereren en de onzichtbare hand het magische werk lieten doen, blijkt door hele generaties economen verkeerd begrepen. VU-filosoof Govert Buijs wijst er in het tijdschrift Management en Organisatie fijntjes op dat Smith alleen voordeel in handel zag wanneer mensen zich goed in elkaar verplaatsen. Empathie als essentiële bouwsteen voor economische voorspoed; dat de Schotse filosoof en econoom dat honderden jaren geleden al doorhad, vind ik een opbeurende eindejaarsgedachte.
Auteur
Categorieën