In beleid wordt veel gesproken over de polarisering op de Nederlandse arbeidsmarkt. Door te kijken naar het loon voor verschillende beroepen kunnen we inzicht krijgen in de mate van polarisatie. De figuur laat de verandering in het werkgelegenheidsaandeel van beroepen zien, waarbij de beroepen oplopend zijn gesorteerd van links naar rechts naar de hoogte van het brutoloon. Uit de bruine U-curve blijkt dat de arbeidsmarkt in Nederland de afgelopen 20 jaar gepolariseerd is en dat er minder banen in het middensegment zijn. Toch valt de omvang hiervan mee in internationaal perspectief.
Automatisering van taken in beroepen wordt vaak aangehaald als mogelijke drijvende factor achter verdere polarisering, al is de literatuur hier echter niet eenduidig. De invloed van deels nog ongekende technologische innovaties laat zich lastig modelleren. Carl Frey en Michael Osborne voorspelden dat ongeveer de helft van alle banen een groot automatiseringsrisico heeft. De OESO en de WRR concludeerden echter dat het waarschijnlijk wel mee zal gaan vallen met de technologische werkloosheid. Onder wetenschappers in artificiële intelligentie (AI) bestaat ondertussen weinig twijfel dat men aan disruptive technologies bouwt, en het is inderdaad zo dat de ontwikkelingen op het gebied van AI en deep learning elkaar razendsnel opvolgen.
Om te beredeneren wat er gebeurt met de polarisatie als we aannemen dat als gevolg van automatisering banen verdwijnen, hebben we in de figuur de automatiseringsindex ook afgezet tegen het brutoloon in beroepen. De grafiek suggereert dat vooral mensen met een relatief hoog inkomen een kleine kans hebben hun huidige baan te verliezen als gevolg van automatisering. Als we eenzelfde redenatie volgen, betekent dit dat de door ons geobserveerde toename in het arbeidsmarktaandeel van lager betaalde beroepen kan afzwakken of zelfs stuiten, omdat deze beroepen voor een belangrijk deel geautomatiseerd zouden worden. Het werkgelegenheidsaandeel van beroepen in het hogere inkomenssegment zal naar verwachting dan nog verder toenemen.
Auteurs
Categorieën
2 reacties
Werk automatiseren vraagt investeringen en deze worden t.o.v. loonkosten / arbeid beoordeeld. die beoordeling wordt sterk beinvloed door de intensiteit (tijdsduur) waar over de investering rendeert.
Neem bijv. het oogsten van asperges. Het zal technisch zeker mogelijk zijn om een robot te bouwen die asperges kan oogsten, maar de kans dat deze investering rendeert zal sterk beinvloed worden door de periode waarover deze rendeert. Dat zelfde geldt waarschijnlijk ook voor bijv. druiven plukken.
Er is geen robot die zo rijk is aan zintuigen en zo flexible ingezet kan worden als 'de mens'. Zeg nooit NOOIT maar de kans dat er een dergelijke robot komt, lijkt mij klein.
Een vergelijkbaar, vaak vergeten, aspect is vakmanschap en specifiek waar het gaat om het tijdens het werkproces anticiperen om specifieke, niet vooraf bekende omstandigheden. We zien dat regelmatig bij bijv. de bewerking van in de natuur gevormde materialen. Leerbewerking, slachten, houtbewerking (restauratie werk).
Beide voorbeelden illustreren dat er bij het onmiskenbare effect van de toename van informatisering / robotisering, sensortechnologie en kunstmatige intelligentie te eenvoudig is om de invloed 'dominant' te koppelen aan niveau van salarissen/uurlonen.
Dit geloof ik maar deels, verdacht aan de grafiek is dat er geen getallen bij bruto loon staan. Wat is hoog? Achtduizend bruto, of zo? Als ICT-er kun je als ZZP-er op je dertigste vijfentwintigduizend bruto per maand naar huis slepen, als je je kaarten goed speelt. Zonder getallen is het makkelijk om altijd gelijk te hebben.
Verder is verdacht dat er wat disruptieve termen gebruikt worden. Ja, kunstmatige intelligentie zal best een grotere rol gaan spelen, maar nee, het draait nog steeds om verregaande automatisering waarvan we nu langzamerhand steeds meer de vruchten van gaan plukken.
Verder is geld maar een raar begrip in de wereld van ICT. Daar zag ik laatst een econoom van RTLZ ook instinken. Omdat de chipmarkt een bescheiden omvang kent, en nagenoeg constant is blijven hangen op een magere (hier moet ik even gokken) driehonderd miljard over de afgelopen vijftien jaar, hoeven we niet bang te zijn dat automatisering verregaande gevolgen zal hebben, was de stelling.
Tja, maar die wet van Moore dan. Terwijl de markt in financiële zin niet gegroeid is, zijn de mogelijkheden van nieuwe chips ongekend gegroeid over dezelfde periode. Ongeveer drie ordes (een factor duizend) sneller, ongeveer drie ordes meer geheugen, en dat dan weer tegen een lagere kostprijs. Het is omgekeerd, juist omdat de technologie spotgoedkoop is maar steeds meer kan kun je er vanuit gaan dat de volgende automatiseringsslag nog disruptiever zal zijn.
Mijn gevoel is nog steeds dat dat zal gaan ten koste van het midden en het hoge segment. In Nederland wordt dat potentieel nu nog slecht benut, de overheid vindt het al modern als ze kunnen standaardiseren op PDF. Terwijl, laten we wel wezen, even drie voorbeelden: Een Kamer van Koophandel, ooit opgericht als stedelijk instituut om een lijstje van namen van betrouwbare zakenpartners bij te houden, is gewoon overbodig (gewoon een rare gedachte: een compleet instituut om een tabel bij te houden), alle gemeentelijke automatisering kun je tegenwoordig (chargerend) vervangen door een laptop die je centraal in Utrecht neerzet, en 80% van het werk van een notaris is weg te automatiseren als je de politieke moed hebt om afspraken en wetgeving sterk te versimpelen.
In Nederland merk je er nog niet heel veel van, alhoewel de eerste tekenen er nu bij de banken zijn dat ze veel hooggekwalificeerd personeel ontslaan. De overheid heeft geen strategie en lijkt te klungelen. PDF is het nieuwe mantra, verder nog wat gebroddel in de marge over identificatie die in de markt uitgezet is en slechts een euro per transactie zou moeten gaan kosten, weer een slecht idee. Dit terwijl Denemarken en het Verenigd Koninkrijk al tien jaar geleden begonnen zijn met enterprise automatisering waarbij veel, of de meeste, loketdiensten vervangen zijn door webformulieren die een enkele Pondcent aan transactiekosten kent. Zijn die Denen of Britten daar nu blij mee? Nee. Maar ze zouden zich wel hogelijk verbazen als ze er achter zouden komen dat je in dit land met drie formulieren nog steeds fysiek langs vijf loketten moet.
Dan heb je nog dat Nederland maar blijft inzetten op kennis terwijl de waarde van kennis tegenwoordig nagenoeg nul is; daar heb je Wikipedia voor. De toekomst draait om attitude en vaardigheden. Met een moderne telefoon is elke tokkie tegenwoordig een wandelende encyclopedie.
Het is de goedbetaalde klerk die het meeste te vrezen heeft voor zijn baan naar de toekomst toe. Nederland loopt daarin achterop door technische onkunde, weerstand van de zittende machten, en verkeerde middelenallocatie door te groot marktvertrouwen. Als je wilt automatiseren zul je het zelf moeten doen en dat planmatig voortvarend aan moeten pakken, net zoals andere landen.
Gelukkig lijkt het dat zelfs Roemenië in staat is om het wel goed te doen, dus ik verwacht dat over pak-em-beet vijf jaar hier het muntje wel een keer zal vallen.