Frankriik en
Japan bliiven
optimistisch
De stroom van negatieve economische cijfers vanuit de Verenigde Staten leek de afgelopen weken niet te
stoppen. De twijfels over de robuustheid van het huidige herstel nemen
dan ook in hevigheid toe, waarbij
zelfs een “triple dip” niet wordt uitgesloten. Over het tweede kwartaal
van dit jaar wist de Amerikaanse economie slechts een groei te realiseren
van 0,4% op kwartaalbasis tegenover
0,7% over het eerste kwartaal. Voor
een economie die zich juist uit een
recessie omhoog tracht te werken
zijn dit teleurstellende cijfers.
Ook de cijfers van meer recente
datum schetsen een weinig bemoedigend beeld van de Amerikaanse
economie. Zo is de index van leading indicators in augustus met 0,2%
gedaald, na een krappe 0,1% groei
in juli. Daarnaast is de index voor
inkoopmanagers, die als een belangrijke stemmingsindicator voor het
Amerikaanse bedrijfsleven wordt
beschouwd, in september onder de
magische 50%-grens uitgekomen.
Hoopvol werd dan ook uitgekeken
naar de werkgelegenheidscijfers.
Hoewel het aantal banen in september is afgenomen met 57.000, is de
daling aanmerkelijk kleiner dan de
128.000van augustus, die voor de
Fed nog aanleiding was om de rente
te verlagen. Ook de werkloosheid
leek zich in de goede richting te bewegen met een voortgaande daling
tot 7,5%. Echter: de daling van de
werkloosheid kwam grotendeels
voor rekening van de 128.000werklozen, die de hoop op een nieuwe
baan hebben laten varen en weer
een opleiding zijn gaan volgen of
zich hebben laten uitschrijven. Met
de laatste werkgelegenheidscijfers
voor de verkiezingen had president
Bush, met een achterstand in de opiniepeilingen op rivaal Clinton, positiever nieuws kunnen gebruiken.
Japanse regering optimistisch
TerwijlJapan over het eerste kwartaal van 1992 nog een groei van
O,90Al wist te realiseren, lijkt in het
tweede kwartaal met een magere
groei van 0,2% de Japanse motor te
haperen. De sterke groei van de
overheidsinvesteringen bleek daarbij
nauwelijks voldoende om de stagnatie van de particuliere consumptie
en de bedrijfsinvesteringen te compenseren. Vol vertrouwen over de effectiviteit van het aangekondigde stimuleringspakket, wat al dit kwartaal
merkbaar zou moet worden, houdt
de overheid echter nog steeds vast
aan een groeitaxatie voor het lopende begrotingsjaar (eindigend op 31
maart 1993) van 3,5%.
Het verloop van de industriële produktie kan de visie van de overheid
evenwel niet onderbouwen. In augustus lag deze maar liefst 7,6% onder het niveau van een jaar geleden,
waarmee de daling van de industriele produktie nu al 11 maanden
voortduurt. Triest hierbij is dat de afzet nog sterker stagneert, waardoor
de voorraden verder oplopen. Deze
liggen nu 4,3% hoger dan een jaar
geleden. De vergelijking met de malaise na de oliecrisis van 1974-1975
dringt zich op. Toen daalde de industriële produktie 20 maanden
achtereen.
Alleen de export ontwikkelt zich
krachtig. Al 27 maanden lang is er
sprake van exportgroei, terwijl de
import sedert enkele maanden
daalt. De export kan worden beschouwd als de kurk waar de Japanse economie nog op blijft drijven.
De autoriteiten vragen zich echter
af hoe lang dit zo zal blijven, aangezien aan de ene kant een stagnatie
van de wereldeconomie het Japanse
bedrijfsleven hard kan treffen en
aan de andere kant de sterke yen de
concurrentiepositie onder druk zet.
Duitsland in moeilijkheden
De Duitse economie heeft het deze
maanden extreem moeilijk. Na een
negatieve groei in het tweede kwartaal van 0,3% laten de cijfers een weinig rooskleurig beeld zien. De inflatie lijkt met 3,60/0
over september het
laagste punt dit jaar alweer achter
zich te hebben gelaten, terwijl de
geldgroei kunstmatig wordt opgeschroefd door de noodzakelijke interventies van de Bundesbank ter
ondersteuning van de zwakkere
valuta’s binnen het EMS.
Op zich zijn dit voor de Bundesbank
geen cijfers om conform de Amerikaanse Fed de rente rigoureus te verlagen. Anderzijds echter lijkt de roep
vanuit de rest van het land (en Europa) om een renteverlaging toe te nemen. De omzet zowel in de detail-
handel als in de groothandel laat
een stagnatie zien. Met een terugval
van de fabrieksorders van 9% in augustus zijn de ondernemers volgens
het onderzoeksinstituut IFO pessimistischer geworden voor de komende zes maanden.
Tresor optimistisch voor 1993
De Franse regering heeft in haar ontwerpbegroting voor 1993 de verwachtingen naar boven bijgesteld.
Voor 1992 wordt nu uitgegaan van
een groei van 2,1%,waarna vervolgens de groei zal aantrekken tot
2,6%. Met een inflatie die in 1993 gemiddeld 2,8% zal bedragen, veroorlooft de regering zich een stijging
van de overheidsuitgaven van 3,5%.
Dit neemt niet weg dat het begrotingstekort van 2,2%van het bruto
binnenlands produkt nog steeds het
kleinste is binnen de EG.
Hoewel Frankrijk op het gebied van
zoweloverheidsfinanciën als inflatie, met 2,7% voor augustus, gunstig
afsteekt bij de rest van de EG, ligt de
werkloosheid nog altijd boven de
10%. Daarnaast boekte Frankrijk in
augustus voor de tweede keer dit
jaar een tekort op de handelsbalans
van FF 3,1 miljard als gevolg van een
sterke terugval van de export.
CPBverlaagt inflatieraming
Onder onzekere vooronderstellingen – de EMS-valutakoersen zouden
niet meer veranderen en de waarde
van de dollar zou in 1993 gemiddeld f 1,85 bedragen – heeft het
Centraal Planbureau (CPB) zijn inflatietaxatie voor 1993 neerwaarts bijgesteld van 3,75% naar 3%. Reden
hiervoor is de onrust op de valutamarkten, waardoor de gulden sterker is geworden ten opzichte van
de valuta’s van de meeste handelspartners en waardoor de prijsstijging van de invoer zal achterblijven
bij eerdere taxaties.
Wanneer de vakbonden hierop met
lagere looneisen zouden reageren
kan volgens het CPB tevens de gemiddelde loonstijging lager uitkomen dan aanvankelijk was voorzien. De keerzijde van de medaille
is dat de Nederlandse concurrentiepositie verslechtert, waardoor de stijging van de produktie iets achterblijft en de werkloosheid sneller
groeit. Ook van de overheid zullen
aanvullende bezuinigingen worden
gevraagd om een tekortoverschrijding te voorkomen.
Begin deze maand is het BTW-tarief
verlaagd van 18,5%naar 17,5%.Met
de BTW-verlagingwordt beoogd
dichter in de buurt te komen van de
EG-doelstelling en het prijsopdrijvende effect van overheidsmaatregelen
dit jaar te beperken. De consumenten moeten echter afwachten in welke mate de bedrijven, die op dit moment met een sterke druk op de
winstmarge kampen, deze verlaging
doorgeven aan hun afnemers. Op dit
moment blijft de groei van de consumptieve bestedingen met 1,4%duidelijk achter bij de 3% groei van vorig jaar.
Rente en valuta’s
Het magere overwicht van de jastemmers in Frankrijk bracht politici
ertoe uitspraken te doen over het
niet blindelings uitvoeren van
‘Maastricht’. Vooral vanuit Duitsland
en Engeland werd de beschuldigende vinger op elkaar gericht.
Op 1 oktober bereikten de betrekkingen tussen het Engelse Ministerie
van financiën en de Bundesbank
een nieuw dieptepunt, nadat in Londen een verklaring bekend werd
waarin de Bundesbank onder meer
stelde dat Engeland onvoldoende
had geïntervenieerd alvorens te besluiten het pond los te koppelen.
De Bundesbank had 44 miljard
mark besteed aan steun voor de lire
en vooral het pond sterling, aanzienlijk meer dan de £ 4,4 miljard van
de Britse centrale bank. Tevens
werd ontkend dat de Franse frank
bevoordeeld zou zijn boven het Engelse pond. Het aanhoudende geruzie vertraagt uiteraard het bewerkstelligen van een definitief herstel
van de rust op de valutamarkten,
meer constructief bedoelde opmerkingen van andere politici ten spijt.
Druk op Britse en Ierse pond
Het pond blijft onder druk staan,
evenals de peseta, die al met 5%
werd gedevalueerd, de lire en het
Ierse pond. Behalve van de renteverlaging die de Britse regering na het
uittreden uit het EMSheeft doorgevoerd, had het pond tevens te lijden
van de oplevende indruk dat de externe hulp bij de verdediging van
het pond steeds minder vanzelfsprekend wordt. Terwijl voor het Britse
pond de EMS-bandop dit moment
niet meer relevant is en de overige
Europese centrale banken niet meer
hoeven te interveniëren om de huidige koers van onder de! 2,75 te stabiliseren, geldt deze verplichting wel
voor het Ierse pond. Door de grote
afhankelijkheid van en handel met
het VK kan het Ierse pond zich niet
aan de druk op het Britse pond ont-
ESB 7-10-1992
trekken. Desalniettemin trachtten interventies van de verschillende centrale banken het Ierse pond boven
de! 2,9510 te houden, zijnde de bodemkoers in het EMS.Ten aanzien
van de lire speelt een toenemende
twijfel over het succesvol afronden
van de geplande sanering van het
overheidsbudget een belangrijke rol.
De Spaanse peseta staat mede onder
druk door de stagnatie van de binnenlandse economie en de kapitaalrestrictiemaatregelen die aldaar zijn
getroffen.
De valutamarkt bleek meer overtuigd van de Franse frank die, na
eerder onder de! 33,00 te zijn gedoken, vervolgens weer het vertrouwen van de markt leek te hebben
herwonnen met een koersstijging in
de richting van de! 33,40. De Duitse mark wist de positie als EMS-anker ook ten opzichte van de gulden
weer enigszins te versterken.
i
Fvan Lanschot
Bankiers nv
SINDS 1737
Dollar bijna op laagste punt
Direct na het Franse referendum
heeft de dollar nog kunnen profiteren van de aanhoudende onrust in
Europa, met een koersstijging tot net
boven de! 1,70. Vervolgens kwam
de dollar echter weer onder druk.
Toen de spanningen binnen het EMS
iets afnamen moest de dollar veel
van zijn glans als vluchthaven prijsgeven ten gunste van de Duitse
mark. Daarbij vormde ook het economische nieuws nauwelijks een stimulans voor de dollar. Terwijl de
werkloosheidcijfers een te rooskleurig beeld gaven van de Amerikaanse
economie, ging de markt ervan uit
dat de cijfers voor de Fed geen aanleiding zullen vormen om de rente
te verlagen. Voor de Japanse yen
gold een ongeveer vergelijkbaar
koerspatroon.
Daarnaast deden officieuze berichten de ronde als zou de Bundesbank
de komende zes maanden de tarieven niet verlagen en zou het groeicijfer voor de ruime geldhoeveelheid
(M3), dat recentelijk nog een stijging
heeft laten zien, veel van haar aantrekkelijkheid als monetaire doelvariabele hebben verloren.
Dit heeft de Nederlandse, de Duitse
en de Britse obligatiemarkten er echter niet van weerhouden de afgelopen twee weken sterke koersstijgingen te laten zien, terwijl de Franse
markt na de sterke stijgingen aan de
vooravond van het referendum vervolgens een zekere stabilisatie vertoonde. De beleggers op de Britse
obligatiemarkt liepen vooruit op een
mogelijke verdere renteverlaging nu
het pond niet meer gebonden is aan
de marges van het EMS.
In de VSheeft het rendement op de
30-jarige treasury na aanvankelijk
sterk te zijn gestegen, vervolgens tegen de achtergrond van aanhoudend
slecht economisch nieuws en speculaties over een verdere renteverlaging van de Fed een daling vertoond.
Toonbanklening heropend
Na een aanvankelijke aarzeling als
reactie op het tegenvallende inflatiecijfer van 3,6%, heeft de Duitse obligatiemarkt vervolgens koersstijgingen laten zien, op grond van het
idee dat het monetaire beleid van de
Bundesbank na de steunoperatie
voor het EMSnu definitief is omgeslagen. Daartegenover liet de Nederlandse obligatiemarkt meer constante koersstijgingen zien, waarbij de
verlaging van de inflatieverwachting
voor volgend jaar van het CPBnog
voor een duwtje in de rug zorgde.
De Agent van de minister van financiën heeft van de daling van de lange rente met bijna 60 basispunten
gebruik gemaakt door de laatste 15jarige 8,25% toonbanklening te heropenen. Na de! 7 miljard van de
eerste tranche kan de agent met ongeveer nog eens de helft hiervan de
totale financieringsbehoefte voor dit
jaar afgedekt hebben. De sterke positie van de gulden heeft de Nederlandsche Bank de mogelijkheid geboden om het tarief op de speciale
beleningen te verlagen tot 9,0%.
Duitse rente ongewijzigd
De Bundesbank vond het blijkbaar
nog te vroeg voor een nieuwe renteverlaging en heeft in haar laatste bijeenkomst besloten de rentetarieven
vooralsnog ongewijzigd te houden.
Deze bijdrage is ontleend aan de tweewe~
kelijkse publikatie Beleggen met Van Lanschot.