Onder het kabinet-Schoof is voorgenomen 2,4 miljard te bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking (Eerste Kamer, 2025). Dat is substantieel, maar minder dan misschien lijkt, zo leggen Dirk Jan Koch en Jorrit Oppewal in deze ESB uit. Het gaat namelijk niet om een bezuiniging van 2,4 miljard op een budget van 3,5 miljard, maar op een bredere uitgavenpost van zeven miljard euro, waarin ook de eerstejaars asielopvang viel. De uitgaven aan ontwikkelingsprojecten dalen van 3,6 miljard in 2024 naar drie miljard.
Deze desondanks forse bezuinigingen betekenen een versnelling van de al jaren dalende Nederlandse bijdrage aan ontwikkelingssamenwerking. Dat past in een mondiale trend: in 2024 daalde het mondiale ontwikkelingsbudget voor het eerst in zes jaar, met 7,1 procent in reële termen; gevolgd door een verdere daling van 15,7 procent in de eerste vijf maanden van 2025 (Laub et al., 2025).
Directe gevolgen
De dalende budgetten hebben directe gevolgen voor het leven van miljoenen mensen. Zo kan het stopzetten van een anti-AIDS-programma door de VS binnen tien jaar leiden tot 600.000 extra doden in Zuid-Afrika (Kristof, 2025), en kan de mondiale halvering van financiering voor ondervoedingsbestrijding jaarlijks ruim 360.000 extra kinderlevens kosten (Osendarp et al., 2025).
Naast deze humanitaire gevolgen, kunnen de bezuinigingen ook ten koste gaan van de Nederlandse handel. Zo laten Robbert Rademakers en Nienke Oomes zien dat het stopzetten van een project in Burundi niet alleen ontwikkelingen daar teniet doen, maar ook de marktontwikkeling voor Nederlandse bedrijven verminderen, terwijl die kansen juist in tijden van grote handelsonzekerheid belangrijk zijn voor het Nederlandse verdienvermogen.
En het al langer wispelturige ontwikkelingsbeleid vermindert de effectiviteit van hulp en tast de reputatie en betrouwbaarheid van Nederland als internationale partner aan, waarschuwt Ruerd Ruben.
Politieke afweging
Met de kabinetsval lijken de bezuinigingen niet direct van de baan. Zo liet VVD-leider Dilan Yeşilgöz, vooruitlopende op het nog vast te stellen verkiezingsprogramma, weten dat er verder op deze post gekort kan worden (De Horde en Sie, 2025).
Op zich is er ruimte voor een efficiëntieslag, zo stellen Jochem Wissenburg en Florian Keulers. Zij bepleiten het terugdringen van de groeiende budgetfragmentatie door sterker in te zetten op multilaterale organisaties. Hierdoor kan worden bespaard op bureaucratie en kunnen donorgelden meer gebundeld worden ingezet.
Maar het is de vraag of het hier louter gaat om een een efficiëntieslag. Jan Pronk waarschuwt dat kortzichtig eigen belang lijkt te domineren. Hij laat zien dat de Nederlandse ontwikkelingsagenda voortkwam uit weloverwogen beleidskeuzes die toezagen op ieders belang. Dat gezamenlijke mondiale belang lijkt uit het oog te worden verloren. Snijden in hulp is daarmee niet alleen moreel discutabel, maar ook economisch en strategisch onverstandig.
Kijken politici over de dijken heen, dan zien ze twee dossiers die, naast humanitaire overwegingen, juist pleiten voor meer samenwerking met het Mondiale Zuiden. Zo raken de importheffingen van Trump de export naar de VS, terwijl het belang van die markt de afgelopen jaren juist is toegenomen, aldus Degreef (2025). Een manier om die weggevallen vraag op te vangen, is door verder in te zetten op het versterken van handelsrelaties met het Mondiale Zuiden.
Daarnaast speelt het klimaatbelang. Zonder ondersteuning zal het Mondiale Zuiden zijn eigen fossiele hulpbronnen verder gebruiken, wat het klimaatprobleem verergert, zo stelt Joyeeta Gupta. Ze pleit daarom voor een nieuwe vorm van samenwerking, die draait om gedeelde belangen en het leven binnen planetaire grenzen.
De politieke kaarten gaan, nu het kabinet is gevallen en we weer naar de stembus mogen, opnieuw geschud worden. Dit biedt ruimte voor een heroriëntatie van het ontwikkelingsbeleid. Juist nu is er behoefte aan visie – niet alleen uit liefdadigheid, maar ook vanuit een weloverwogen eigenbelang.
Literatuur
Eerste Kamer (2025) Begroting Buitenlands Handel en Ontwikkelingshulp aangenomen. Eerste Kamer Nieuwsbericht, 25 maart.
Greef, T. de (2025) Sinds 2020 sterke stijging export EU-goederen naar VS. ESB, 110(4846), 286.
Horde, C. de, en P. Sie (2025) Dilan Yesilgöz: ‘GroenLinks-PvdA staat heel ver van mij, maar is wel een normale partij.’ Het Financieele Dagblad, 6 juni.
Kristof, N. (2025) Musk said no one has died since aid was cut: That isn’t true. The New York Times, 15 maart.
Laub, K., N. Setiabudi, S. Dwyer et al. (2025) The budget cuts tracker. Nieuwsbericht op www.seekdevelopment.org, 14 mei.
Osendarp, S., M. Ruel, E. Udomkesmalee et al. (2025) The full lethal impact of massive cuts to international food aid. Nature, 640, 35-37.
Auteur
Categorieën
