Dollarisering is geen wondermiddel

Dollarisering is geen wondermiddel
Aute ur(s ):
Hermes, C.L.M. (auteur)
Lanjouw , G.J. (auteur)
Rijksuniversiteit Groningen.
Ve rs che ne n in:
ESB, 86e jaargang, nr. 4302, pagina 290, 30 maart 2001 (datum)
Rubrie k :
Tre fw oord(e n):
valutakoersen

Dollarisering is geen oplossing voor financiele problemen van een land. Wel kan het de druk tot fundamentele hervormingen
opvoeren. Die moeten dan ook tegelijk plaatsvinden.
De laatste jaren staat de discussie over de keuze van een wisselkoersrégime door landen in het teken van de vermeende tendentie naar
uitholling van het midden (‘hollowing of the middle’). Daarbij wordt gewezen op het feit dat landen steeds meer lijken te kiezen voor de
uiterste stelsels: ofwel een volledig vrij zwevende wisselkoers of een volledige valuta-unie. Voorbeelden van het overwegen van de
laatstgenoemde keuze zijn – behalve uiteraard in het verband van de Economische en Monetaire Unie (EMU) in Europa – aan te treffen
in een aantal landen in Latijns-Amerika.
Daarbij is sinds begin 1999 de aandacht in eerste instantie uitgegaan naar Argentinië. In dit land werd dollarisering overwogen als een
verdere stap naar het realiseren van economische stabiliteit, bij wijze van vervolg op de in het begin van de jaren negentig aangegane,
vaste één-op-één-koppeling van de peso aan de Amerikaanse dollar via een ‘currency board’. De Argentijnse monetaire autoriteiten zijn
echter tot op heden nog niet overgegaan tot een officiële dollarisering van de economie. Andere landen in de regio waar op dit moment
wordt gespeeld met de gedachte de economie te dollariseren zijn Guatemala, Suriname, Peru en Mexico.
Het Latijns-Amerikaanse land dat recentelijk de aandacht heeft getrokken door in januari 2000 daadwerkelijk de stap naar dollarisering te
zetten, is Ecuador 1. De omstandigheden waaronder dit gebeurt, zijn echter sterk verschillend van die in Argentinië. In Ecuador gaat het
niet, zoals in Argentinië, om een verdere voortzetting van een beleid van economische stabilisatie, maar om het zoeken van een uitweg
uit een volledig uit de hand gelopen situatie, met hoge inflatie, een krimpende economie en een valuta, de sucre, die in een vrije val is
terechtgekomen. Men kan zich echter afvragen of dollarisering in crisisomstandigheden als die in Ecuador een uitweg uit de problemen
kan bieden. Om deze vraag te kunnen beantwoorden, wordt in het hierna volgende eerst in algemene zin ingegaan op de voor- en
nadelen van dollarisering. Vervolgens wordt een korte schets gegeven van de macro-economische ontwikkelingen in Ecuador die zijn
uitgemond in de crisis. Tenslotte wordt besproken of dollarisering een uitweg kan bieden uit de problemen waarmee Ecuador kampt.
Voordelen dollarisering
Het belangrijkste voordeel van dollarisering is dat door het verdwijnen van de nationale valuta speculatie tegen deze valuta niet meer
mogelijk is. Dit is vooral, maar niet uitsluitend, een voordeel voor ontwikkelingslanden met een onrustige geschiedenis op monetair en
financieel gebied omdat in het bijzonder deze landen gevoelig zijn voor speculatieve aanvallen op de nationale valuta. Het voordeel geldt
echter ook voor de landen van de eurozone die met hun stap naar de EMU herhaling van de Europese valutacrises van de jaren 19921993 definitief uitsluiten.
Als tweede voordeel geldt dat met het verdwijnen van de mogelijkheid van valutacrises voor dollariserende landen, de
interestverschillen met de Verenigde Staten verkleinen. Met name wordt voorkomen dat de interestverschillen oplopen in tijden van
valutaire spanningen.
Als derde voordeel kan, in de sfeer van de financiële markten, een markt voor langlopende leningen tot ontwikkeling komen. Dit is een
uitvloeisel van dollarisering en het wegvallen van het valutarisico bij vanuit het buitenland verstrekte leningen. De ervaring van Panama,
een land dat reeds sinds het begin van de twintigste eeuw is gedollariseerd, leert dat een dergelijke markt daadwerkelijk tot stand kan
komen.
Als laatste voordeel kan worden genoemd het verdwijnen van transactiekosten in de zin van omzettingskosten van valuta ten behoeve
van de handel met de Verenigde Staten, dan wel in andere handelstransacties waarbij de dollar als ruilmiddel wordt gehanteerd. Bij
laatstgenoemde categorie gaat het met name om internationale transacties in de sfeer van grondstoffen en energiedragers.
Nadelen dollarisering
Tegenover de voordelen van dollarisering staan de nodige nadelen. In de eerste plaats zal het dollariserende land niet langer in staat zijn
om monetair beleid te voeren. Evenmin zal geldcreatie kunnen voortvloeien uit monetaire financiering van begrotingstekorten van de
overheid en uit het redden van commerciële banken door een operatie van een binnenlandse geldschieter in laatste instantie (lender of

last resort).
Verder betekent het afschaffen van de nationale munt automatisch het opgeven van de mogelijkheid tot verandering van de wisselkoers.
Optredende schokken moeten bijgevolg op een andere wijze worden bestreden, waarbij flexibele goederen- en factormarkten essentieel
zijn voor het mogelijk maken van neerwaartse aanpassingen in de sfeer van lonen en prijzen bij negatieve externe schokken.
Structurele hervormingen
Dollarisering dient dus, indien nodig, samen te gaan met structurele veranderingen in de desbetreffende economie, op zodanige wijze dat
sprake is van gezonde overheidsfinanciën, een financiële sector die kan overleven zonder binnenlandse lender of last resort en flexibele
goederen- en factormarkten. Bij die laatste markten gaat het vooral om de arbeidsmarkt.
Daarbij staan in principe verschillende opties open ten aanzien van de volgorde van het doorvoeren van de diverse maatregelen: de al
eerder besproken Argentijnse aanpak waarbij monetaire stabilisatie en structurele hervorming parallel worden doorgevoerd en een
aanpak als in Ecuador, waarbij monetaire stabilisatie in feite wordt gebruikt om de noodzakelijke structurele hervormingen te forceren.
Het gewicht van de nadelen van dollarisering hangt uiteraard af van hetgeen het wél kunnen beschikken over de eigen munt het
desbetreffende land heeft gebracht. Zoals hierna nog nader zal worden aangetoond, is Ecuador een voorbeeld van een land waarin het
kunnen beschikken over de mogelijkheid van gelduitgifte weinig goeds heeft gebracht en waarin het opgeven ervan derhalve, in principe
het beoogde positieve effect van dollarisering zou kunnen opleveren.
Ecuador
Om een uitspraak te kunnen doen over de vraag of dollarisering voor Ecuador een uitweg uit de crisis kan bieden, wordt in tabel 1 eerst
een overzicht gegeven van een aantal belangrijke macro-economische variabelen in de periode voorafgaande aan de dollarisering.

Tabel 1. Macro-economische ontwikkelingen in Ecuador, 1996-1999
1996

1997

groei bbp
2,0
3,4
inflatie (cpi)
24,4
30,6
werkloosheid
10,4
9,3
11,8
overheidstekort (procenten bbp)
-3,0
-2,4
slechte leningen banken (procenten leningenportefeuille)
verandering nominale effectieve wisselkoers
sucre (procenten)
-16,5
-12,0

1998

1999

0,4
36,1
15,1
-5,9
6,5

-7,3
52,2

-35,0

-7,2
33,3
-59,4

Bron: Internationaal Monetair Fonds, IMF country report, Washington DC, oktober 2000.

De tabel roept het beeld op van een steeds dieper in de problemen gerakende economie, met een combinatie van teruglopende
economische groei en vervolgens een krimpende economie, oplopende inflatie en werkloosheid, een toenemend overheidstekort en een
dramatisch verslechterende positie van het bankwezen. In de sfeer van de wisselkoers vertaalt een en ander zich in een toenemende
waardedaling van de sucre.
Hoewel in de desbetreffende jaren sprake is van externe oorzaken voor de verslechterende economische situatie in olie-exporterend
Ecuador, zoals de doorwerking van de financiële crises in Azië en Latijns-Amerika, lage olieprijzen en de gevolgen van El Nino, moet de
hoofdoorzaak toch worden gezocht in falend overheidsbeleid. Dit heeft onder meer betrekking op 2:
» financieel overheidsbeleid dat geen einde heeft kunnen maken aan de te eenzijdige afhankelijkheid van de overheid van fiscale
inkomsten uit de olie-export en aan inflexibiliteit in de uitgavensfeer. Dit laatste is een gevolg van een hoge mate van oormerking van
overheidsinkomsten voor specifieke doelen 3 en zeer hoge interestverplichtingen op de buitenlandse schuld van de overheid. Een en
ander vertaalt zich in oplopende overheidstekorten in tijden van afnemende overheidsinkomsten uit de oliesector;
» tekortschietend beleid ten aanzien van de financiële sector, hetgeen zich uit in het uitblijven van een daadkrachtige aanpak van in
liquiditeits- en solvabiliteitsproblemen geraakte banken;
» te ruim monetair beleid, dat samenhangt met het falen op de twee hiervoor genoemde beleidsterreinen, waardoor monetaire financiering
van overheidstekorten en ondersteuning van in problemen geraakte banken onvermijdelijk wordt.
Dollarisering als uitweg?
Zoals hiervoor reeds werd aangegeven, hanteert Ecuador dollarisering als een laatste redmiddel om uit de economische, financiële en
monetaire crisis te geraken door het zichzelf ontnemen van de toegang tot geldcreatie en daarmee het forceren van structurele
beleidsaanpassingen. Dat betekent evenwel allerminst dat het met deze aanpassingen automatisch goed komt. Nog steeds zal de
overheid voor de taak staan een ingrijpend beleidspakket te ontwikkelen en vervolgens tot uitvoering te brengen. Behalve om
aanpassing van het financiële overheidsbeleid en het beleid ten aanzien van de financiële sector, welke beleidsterreinen in de vorige
paragraaf aan de orde kwamen, gaat het om maatregelen ter verbetering van de werking van de arbeidsmarkt en productmarkten. Voor de
arbeidsmarkt in Ecuador geldt dat deze behoort tot de meer rigide arbeidsmarkten in Latijns Amerika 4. Wat de productmarkten betreft, is

een belangrijk gegeven dat het internationale handelsregime van Ecuador, ondanks recente stappen in de richting van
handelsliberalisatie, nog steeds tamelijk restrictief is 5.
Weerstand tegen hervormingen
Het doorvoeren van een hervormingspakket wordt in Ecuador bemoeilijkt door de heersende politieke en sociale omstandigheden. In de
politieke arena is er een sterke versplintering van politieke partijen, die daadkrachtige besluitvorming bemoeilijkt. In de sociale sfeer, waar
sprake is van een zeer scheve inkomensverdeling en een toenemende armoede, kunnen ingrepen die pijnlijk uitwerken voor de onderlaag
van de bevolking, die vooral bestaat uit autochtone Indianen, gemakkelijk op verzet stuiten. Twee recente gebeurtenissen illustreren dat
de dollarisering in Ecuador niet vanzelf heeft geleid tot beslissende vooruitgang in het proces van structurele verbeteringen in het
economische beleid.
Voorbeeld 1: butagas
In het kader van het streven de overheidsfinanciën op orde te brengen, besloot de regering onlangs onder meer de subsidie op butagas
te verlagen. Butagas wordt in Ecuador gebruikt om te koken. De uit de subsidieverlaging voortvloeiende verdubbeling van de prijs leidde
tot dusdanige protesten van met name de arme autochtone Indiaanse bevolking, dat de noodtoestand moest worden uitgeroepen.
Overleg met de actievoerders resulteerde uiteindelijk in een gedeeltelijke intrekking van de maatregel en van andere
bezuinigingsmaatregelen, waardoor het proces naar sanering van de overheidsfinanciën een gevoelige slag werd toegebracht 6. De
brandstofsubsidies vormen een belangrijke uitgavencategorie voor de overheid: zelfs na de in eerste instantie beoogde
subsidieverlaging zouden ze nog twee procent van het bbp kosten 7.
Voorbeeld 2: toezicht bankwezen
Het tweede voorbeeld betreft het proces naar verbetering van het toezicht op het bankwezen. Na vele wisselingen in de bezetting van de
positie van hoofd van de toezichthoudende instantie op het bankwezen, leek uiteindelijk een goede kandidaat te zijn gevonden, die met
name de onafhankelijkheid van het toezicht inhoud zou kunnen geven. In de loop van februari begon de steun voor deze kandidaat in de
volksvertegenwoordiging echter af te brokkelen vanwege berichten over zijn betrokkenheid bij een commerciële financiële instelling, die
ertoe leidden dat twijfel ontstond of de kandidaat inderdaad onafhankelijk zou zijn 8.
Conclusie
Hoewel de dollarisering in Ecuador een drastische stap is geweest die het einde heeft betekend van de sucre als nationale valuta, heeft
de stap nog slechts het begin ingeluid van het noodzakelijke bijbehorende proces van structurele hervorming van het Ecuadoraanse
economische beleid. Op korte termijn kan men in feite alleen nog (min of meer) overleven dankzij de financiële assistentie van
internationale financiële instellingen.
Ook voor andere landen in Latijns-Amerika of elders in de wereld moge de les zijn dat dollarisering op zichzelf niet de oplossing voor een
economische en financiële crisis vormt, maar slechts een functie kan hebben in het opvoeren van de druk om fundamentele
hervormingen door te voeren. De wenselijke volgorde blijft om laatstgenoemde maatregelen vooraf of, ten laatste, samen te laten gaan
met dollarisering

1 Ecuador is overigens niet het enige land dat recentelijk is overgegaan tot dollarisering. In El Salvador is per 1 januari 2001 een begin
gemaakt met officiële dollarisering.
2 Zie onder meer Internationaal Monetair Fonds, IMF staff country report, nr. 00/125, Washington DC, 2000, blz. 7-10.
3 Voor 2000 wordt geschat dat 64 procent van de overheidsinkomsten geoormerkt is voor specifieke doeleinden, zoals de bijdragen aan
pensioenfondsen, uitgaven in de sfeer van onderwijs en gezondheidszorg en overmakingen aan subnationale instituties zoals lokale
overheden en regionale ontwikkelingsfondsen (IMF, op. cit., blz. 62).
4 Zie Inter-Amerikaanse ontwikkelingsbank, Economic and social progress in Latin America, Washington DC, 1996, hoofdstuk 6. Er
wordt daar een onderscheid gemaakt in drie categorieën: more flexible, intermediate en more rigid.
5 Zie IMF, op. cit., blz. 84-87.
6 Bron: http://www.cnn.com.
7 Zie Ecuador battles over cooking gas, The Economist, 10 februari 2001, blz. 62.
8 Bron: website van de ambassade van Ecuador in Washington DC (http://www.ecuador.org).

Copyright © 2001 – 2003 Economisch Statistische Berichten (www.economie.nl)