Zomaar twee berichten uit de krant van de afgelopen week. Ikea-oprichter Ingvar Kamprad bleek in 40 jaar geen belasting te hebben betaald in Zweden. Vorig jaar leverde de man, met een geschat familiefortuin van een slordige € 40 mrd, een heuse 6 ton in bij de fiscus. En onze eigen Max Verstappen emigreert naar Monaco. Hij woonde in het belastingluwe Belgische Maaseik, maar tegen de verleidingen van Monaco kan kennelijk niets op. Zijn manager haastte zich te melden dat belastingen bij de keuze geen rol speelden.
Vrije wereld
We leven in een vrije wereld en iedereen heeft binnen juridische spelregels het recht te leven en belasting te betalen waar hem dat goed dunkt. De vraag is of het ook moreel gerechtvaardigd is. Laten we ons tot Kamprad beperken. Verstappen is nog jong en onbezonnen.
Vacuüm
Met moreel bedoel ik niet moralistisch (zwaaien met strenge vingertjes), maar in relatie met economische activiteiten, die immers niet in een maatschappelijk vacuüm plaatsvinden.
Gemeenschap
Iedere ondernemer die een imperium wil opbouwen moet zich afvragen: in welke gemeenschap leef ik? En wat heeft dat voor consequenties? Kamprad groeide op in Zweden, heeft daar genoten van allerlei publieke voorzieningen zoals scholing en gezondheidszorg. Zijn iconisch bedrijf is sterk met Zweden vervlochten. Zelfs in het buitenland heeft de Ikea-meuk (voor andere oren) malklinkende namen als de tuinset Äpplarö of de koffiemok Ombytlig. De bedrijfskleuren zijn hetzelfde als die van de Zweedse vlag. Ikea hecht er kennelijk waarde aan om zich met Zweden te vereenzelvigen.
Balans
Er moet een balans zijn tussen geld verdienen en de consequenties accepteren dat je onderdeel uitmaakt van een bepaalde gemeenschap. Zo is het logisch dat mensen en bedrijven gebruik maken van mogelijkheden die er zijn op belastinggebied, maar er is ook een morele plicht bij te dragen aan publieke voorzieningen in die gemeenschap waar dat het meest passend is. Die morele plicht is onder meer nodig om te bestendigen dat belasting betalen niet alleen voor de ‘sukkels’ is die geen gaatjes wisten te vinden in de wet. Anders ontstaan freerider problemen en erodeert de gehele belastinggrondslag, zoals in Griekenland.
Zweden
Voor Kamprad is de logische gemeenschap evident Zweden. Ik gun hem dat hij met zijn gezin in Zwitserland woont. Als dat als consequentie heeft dat hij niet belastingplichtig is in Zweden, is hij creatief genoeg methoden te bedenken die ervoor zorgen dat een passend deel van zijn vermogen de Zweedse samenleving ten goede komt.
Nieuwe naam
Zweden heeft gelukkig een fameuze traditie in het verbinden van burgers en bedrijven in lokale gemeenschappen, via de zogeheten Civilsamhällets. Een goede naam voor een nieuw meubelstuk van Ikea. Ik heb al een bijnaam. De witwastafel.
Auteur
Categorieën