Promotie

promotie
Door demografische ontwikkelinsignificant positief effect heeft
gen zoals vergrijzing en ontgroeop de arbeidsproductiviteits­
ning zijn moderne economieën
ontwikkeling, ongeacht de
steeds minder in staat om economodel­ pecificatie. De empirische
s
mische groei te behalen door extra
resultaten van de bestaande vijf
inzet van arbeid. Om de welvaartsmodellen kunnen bovendien goed
staat in de toekomst op peil te
gereproduceerd worden. Wanneer
kunnen houden, zal economische
ondernemerschap wordt toegegroei vooral via slimmer werken
voegd aan de modellen, blijkt
ofwel arbeidsproductiviteits­ roei
g
dat weinig tot geen verstorende
gerealiseerd moeten worden.
invloed te hebben op de effecten
Tussen 1995 en 2005 was in
van de andere determinanten. De
Nederland de gemiddelde jaarlijkse
resultaten uit de empirie zijn ook
groei van het bruto binnenlands
gebruikt om een kwantificering
product (bbp) per hoofd van de
te maken van het belang van
bevolking voor 85 procent toe te
O&O voor de productiviteitsgroei.
Erken, H. (2008) Productivity, Ongeveer veertig procent van
schrijven aan arbeidsproductivi­
R&D and entrepreneurship.
teitsgroei. Voor het OESOde arbeidsproductiviteitsgroei
Rotterdam: ERIM.
gemiddelde werd de bbp-groei
in Nederland is het gevolg van
bijna volledig veroorzaakt door
O&O-inspanningen. Hiervan is
arbeidsproductiviteitsgroei. Mijn proefschrift is een
de helft afkomstig van binnenlandse bedrijven en
zoektocht naar de belangrijkste determinanten van
kennisinstellingen. De andere helft is toe te schrijarbeidsproductiviteitsontwikkeling, met de nadruk
ven aan spillovereffecten van O&O-inspanningen
op Onderzoek & Ontwikkeling (O&O) en onderneuitgevoerd in het buitenland. Op basis van deze
merschap. Met name de rol van ondernemerschap
inzichten zou een verdubbeling van de bedrijfs-O&O
ter verklaring van de langetermijnproductiviteitsin Nederland (circa vijf miljard euro) leiden tot een
ontwikkeling is nog nauwelijks onderzocht in de
verhoging van het bbp met zeven procent. Dit zou
wetenschappelijke literatuur. In het proefschrift
neerkomen op circa 35 miljard euro op jaarbasis,
worden econometrische schattingen uitgevoerd
uitgaande van het bbp in 2005.
van macromodellen die geïnspireerd zijn door vijf
In het proefschrift wordt ook aandacht besteed
invloedrijke empirische studies naar factoren van
aan diverse aspecten van O&O zelf, zoals trends en
arbeidsproductiviteitsontwikkeling. In deze vijf
ontwikkelingen, determinanten en de internationali­
studies zijn separaat de effecten van O&O-kapitaal
sering van O&O. Een belangrijke bevinding is dat
(privaat en publiek), technologische catching-up,
de Nederlandse achterstand in bedrijfs-O&O ten
arbeidsparticipatie en het aantal gewerkte uren per
opzichte van het OESO-gemiddelde voor zestig
werkende op de ontwikkeling van de totale factor­
procent wordt verklaard door de Nederlandse sector­
productiviteit (tfp) onderzocht. Met behulp van
structuur. Dit betekent dat Nederland relatief weinig
een dataset voor twintig OESO-landen over 33 jaar
O&O-intensieve sectoren heeft. De resterende
tijd (1970–2002) wordt getracht om de resultaten
veertig procent is het gevolg van de ongunstige
van deze studies te reproduceren. Voorts is binnen
positie van Nederland in het internationaliserings­
elk van deze bestaande empirische modellen de
proces van bedrijfs-O&O. Als rekening wordt
invloed van ondernemerschap als nieuw element
gehouden met de openheid van de economie, trekt
onderzocht. Voor de definitie van ondernemerschap
Nederland relatief weinig O&O uit het buitenland
is gebruikgemaakt van de ondernemersquote: het
aan. Het aandeel van buitenlandse bedrijven in de
aantal ondernemers in verhouding tot de beroepsprivate O&O-intensiteit is ruwweg 25 procent, maar
bevolking, en het welvaartsniveau: bbp per hoofd
dit zou, gezien de openheid van de Nederlandse
van de bevolking. De ondernemerschaps­ ariabele
v
economie, ongeveer de helft moeten zijn. Om te
is vervolgens gedefinieerd als de afwijking van de
bepalen welk beleid kansrijk is om deze positie te
daadwerkelijke ondernemersquote ten opzichte van
verbeteren, zijn de belangrijkste locatiefactoren van
een evenwichtswaarde. Deze evenwichtswaarde
internationale O&O onderzocht. Uit econometrische
representeert de ondernemersquote, gecorrigeerd
schattingen op landen- en sectorniveau blijkt dat
voor de invloed van het welvaartsniveau. De definitie
de beschikbaarheid van hooggekwalificeerd persovan ondernemerschap die ik hanteer sluit aan bij
neel, de opgebouwde kennisvoorraad in een land en
een nieuwe stroming in de literatuur waarin onderreeds gevestigde productie de belangrijkste factoren
nemerschap wordt gezien als belangrijke manier om
zijn voor het aantrekken van internationale O&Okennis te transformeren in economisch relevante
activiteiten.
kennis, wat een hogere economische groei mogelijk
maakt. In essentie is ondernemerschap hier dus een
Hugo Erken
mechanisme om kennis te valoriseren. Uit de empiEconoom te Den Haag
rische schattingen blijkt dat ondernemerschap een

126

ESB

94(4554) 20 februari 2009

De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.