NWO reikt jaarlijks de Stevinpremie uit aan onderzoekers die zich onderscheiden op het gebied van kennisbenutting voor de samenleving. Dit jaar behoort Ingrid Robeyns tot de winnaars. Robeyns is bekend als grondlegger van het limitarisme en doet onderzoek naar ongelijkheid.
Je stelt dat extreme vermogensongelijkheid problematisch is en er een bovengrens aan rijkdom moet komen. Wat is er mis met rijkdom?
“Er is niets mis met rijkdom, wel met extreme rijkdom. Ik wil een welvarende samenleving binnen planetaire grenzen, zonder het Mondiale Zuiden uit te buiten. Extreme rijkdom schaadt de samenleving en de democratie. Voor mij is het ook moreel onrechtvaardig, omdat rijkdom vaak een kwestie van geluk is. Zo komt de helft van grote vermogens uit erfenissen.”
Brengt je pleidooi voor limitarisme iets te weeg?
“Ja, Ik zie een bredere bewustwording ontstaan in onze aannames en manier van denken: het idee van ‘the sky is the limit’ wordt niet langer vanzelfsprekend geaccepteerd. Zo pleiten de Patriotic Millionaires voor een progressiever belastingstelsel, en recent riepen zeven Nobelprijswinnaars op tot een vermogensbelasting voor ultrarijken, iets wat tien jaar geleden minder gebruikelijk was. Ook krijg ik mails van burgers die, na het lezen van mijn boek, vragen: wat kan ik nu concreet doen?”
Je pleit ook voor een hogere erfbelasting.
“De beperkte mate waarin we nu erfenissen belasten, is zowel onrechtvaardig als ondoelmatig. Onrechtvaardig, omdat je geen verdienste hebt aan het feit dat je in een bepaalde familie bent geboren. En ondoelmatig omdat een lage erfbelasting inefficiënt is; erfbelasting werkt namelijk minder verstorend dan andere belastingen, zoals die op arbeid.”
Hoe denk je dat we draagvlak kunnen creëren?
“Onze opvattingen over erfenissen lijken vooral emotioneel ingegeven: ‘onze overleden dierbare mag nu ook nog betalen aan de belastingdienst’. Maar we moeten de belasting meer vanuit de ontvanger bekijken: die krijgt zomaar inkomen in de schoot geworpen waar niks voor is gedaan.
Om meer draagvlak te creëren, moeten we erfbelasting als een package deal presenteren: niet alleen zeggen dat we de erfbelasting verhogen, maar duidelijk maken dat we de extra opbrengst investeren in gelijke kansen, zodat het volledige plaatje zichtbaar wordt.”
Je bent gepromoveerd bij Nobelprijswinnaar Amartya Sen. Wat is het belangrijkste wat je van hem hebt geleerd?
“Ten eerste heb ik een enorme intellectuele vrijheid ervaren. Tot dan toe was mijn studie vooral gericht op de mainstream-economie, maar in mijn proefschrift begon ik interdisciplinair te werken: een deel over welvaartseconomie en politieke filosofie toegepast op gender. Ik was daar eerst zenuwachtig over en vroeg hem: is dit nog wel economie? Hij zei: dat is totaal onbelangrijk, je hebt een heldere onderzoeksvraag en die moet je beantwoorden. Dat vond ik zo bevrijdend en ik heb die aanpak omarmd in de rest van mijn onderzoek.
Ten tweede past de uitspraak ‘It is better to be vaguely right than precisely wrong’ goed bij wat ik van hem heb geleerd. Impact is niet altijd meetbaar; soms is het doel van onderzoek juist om een gesprek op gang te brengen. De methode moet de vraag volgen, maar zo werken economen lang niet altijd. Als je pas een uitspraak doet als alles precies vastligt, doe je jezelf als wetenschapper tekort.”
Heb je al ideeën wat je met het onderzoeksgeld gaat doen?
“Ja, een project dat zich richt op de vraag hoe we de beste voorstellen voor alternatieven van het neoliberale kapitalisme kunnen selecteren, waarin menselijke ontwikkeling en planetaire grenzen centraal staan. Om een nieuwe intellectuele stroming te stimuleren, zoals de Mont Pelerin Society dat deed voor het neoliberalisme, wil ik vooraanstaande wetenschappers samenbrengen om hun ideeën te bundelen, te evalueren en aan te vullen.”
Literatuur
Robeyns, I. (2023) Limitarisme: Pleidooi tegen extreme rijkdom. Amsterdam: De Bezige Bij.
Auteur
Categorieën