Groei en
rente lager
Het macro-economische nieuws bevatte de afgelopen weken enkele
lichtpuntjes, maar een krachtig economisch herstel tekent zich nog vrijwel
nergens af. De grootste bedreiging
voor het broze herstel is volgens het
IMF een mislukking van de Uruguayronde over het liberaliseren van de
wereldhandel. Het gevaar van escalerende handelsconflicten is dan groot.
Omgekeerd geldt dat een GATT-akkoord zal leiden tot een stijging van
de wereldhandel met ten minste $
213 miljard, zo is bij de Wereldbank
berekend.
In Europa en Japan is dit jaar sprake van economische krimp, aldus het
IMF. Vooral de Angelsaksische landen
dragen eraan bij dat de groei in de
geindustrialiseerde wereld 1,1% zal
bedragen, terwijl in april nog werd
uitgegaan van 1,7%. Met name de perspectieven voor Duitsland, Japan en
Frankrijk worden lager ingeschat dan
enkele maanden geleden. Voor volgend jaar rekent men op 2,3% groei
in de G7-landen. De overheidsfinancien in Duitsland, Frankrijk, Canada,
Groot-Brittannie en Italic baren het
IMF zorgen. Wanneer deze niet op
orde worden gebracht zullen de komende jaren forse belastingverhogingen noodzakelijk zijn, die zullen
drukken op de economische groei.
Een goede zaak is dat de ontwikkelingslanden momenteel kunnen
bogen op een gemiddelde groei van
6,1%. Dit is niet alleen van belang
voor de levensstandaard in die landen, maar biedt ook extra exportmogelijkheden voor de Westerse industrie.
VS herstellen
In de Verenigde Staten werd de economische groei in het tweede kwartaal herzien naar 1,9%, tegenover een
eerder cijfer van 1,8%. Voor de tweede helft van dit jaar wordt gerekend
op een groei die ligt tussen 2 en 3%.
Consumentenbestedingen en investe-
ringen buiten de woningbouw vormen de belangrijkste stimulans voor
de groei. Inmiddels blijven de tekorten op de handelsbalans hoog. Over
juli lag het tekort ad $ 10,3 miljard
weliswaar lager dan de $ 12,1 miljard
van juni, maar in de eerste zeven
maanden van 1993 is het tekort al
opgelopen tot $ 67 miljard, tegenover
$ 44 miljard in de vergelijkbare periode van vorig jaar.
Japan zwak
De tekenen van herstel van de Japanse economic zijn de laatste weken
verzwakt. Nadat de economic in het
eerste kwartaal nog met 0,5% groeide, nam het bnp in het tweede kwartaal met 0,5% af. In juli daalden de
huishoudelijke bestedingen met 2,3%
ten opzichte van vorig jaar. Vanwege
de weersomstandigheden is de rijstoogst de slechtste in veertig jaar. Dit
dwingt de Japanners de markt te openen voor importrijst, iets waar veel
exportlanden al jaren op aandringen.
De reeks van economische stimuleringsprogramma’s van de Japanse
overheid sorteert vooralsnog onvoldoende effect. Momenteel wordt invulling gegeven aan het derde pakket
dat omgerekend/ 105 miljard groot
is. Het Hitachi Research Institute verwacht een krimp van het Japanse
bnp met 0,4% in het boekjaar dat eindigt per maart 1994. Verwacht wordt
dat het Ministerie van financien zijn
weerstand tegen belastingverlaging
binnen afzienbare tijd zal opgeven.
Frankrijk dieptepunt bereikt?
De Franse economic lijkt in het tweede kwartaal het dieptepunt van de recessie te hebben bereikt. Na een
krimp van het bbp in het eerste kwartaal met 0,7%, was er in het tweede
kwartaal sprake van stabilisatie. Voor
het hele jaar verwacht het Franse statistiekbureau INSEE een bbp-daling
met 0,9%, gevolgd door 1,4% groei in
1994. Na vier kwartalen van daling
steeg de industriele produktie in het
tweede kwartaal met 0,25%. Vooral
door forse auto-aankopen stegen de
bestedingen door Franse huishoudens in het tweede trimester met
0,4% na een terugval met 0,7% in het
eerste kwartaal. De investeringen blijven overigens onder druk staan, terwijl de werkloosheid met 11,7% het
hoogste niveau sedert de tweede wereldoorlog heeft bereikt.
Ook Duits dieptepunt voorbij
In Duitsland vertoonde het vertrouwen zowel bij de consumenten als in
het bedrijfsleven in de verstreken
maand een licht herstel. De industriele produktie is in het Westen voor
het eerst sedert lange tijd niet ge-
daald. In de Oostelijke deelstaten is
het beeld overigens nog negatief.
Aan het inflatiefront kon West-Duitsland een daling melden van 4,2% in
augustus naar 4,0% in September, terwijl de geldgroei in augustus daalde
van 7,4% naar 7,2%. Dit gevoegd bij
de afnemende loonsverhogingen vergroot de ruimte voor een verruiming
van de geldmarkt door de Bundesbank, hetgeen een impuls kan betekenen voor het economisch herstel. Van
verschillende kanten wordt geconstateerd dat de Duitse economic zich nu
rond het dieptepunt bevindt. In het
eerste halfjaar vertoonde het bbp nog
een krimp van 2% ten opzichte van
het jaar daarvoor, terwijl het bnp met
2,3% terugliep. De binnenlandse stagnatie droeg er overigens toe bij dat
het overschot op de handelsbalans in
het eerste halfjaar steeg van DM 13,3
miljard tot DM 22,6 miljard en dat het
tekort op de lopende rekening daalde van DM 18,8 miljard naar DM 15,2
miljard.
waren geweest. Op 9 September verlaagde de Bundesbank de officiele tarieven met 0,5%, terwijl ook in andere landen de tarieven werden teruggeschroefd. Zo verlaagde de Nederlandsche Bank de officiele tarieven
met 0,25%. Deze verlaging was daarmee wat bescheidener dan die in
Duitsland, maar daarbij dient te worden bedacht dat de Nederlandse tarieven zich al aanmerkelijk onder de
Duitse bevonden, mede doordat
DNB eind juli – in tegenstelling tot de
Bundesbank – nog een verlaging had
doorgevoerd. Ook nu nog bevindt de
Nederlandse voorschotrente zich met
6,00% onder het Duitse discontotarief
van 6,25%.
FvanLanschot
Bankiersnv
SINDS1737
In eigen land blijkt het tweede kwar-
In Japan werd het disconto in September zeer fors verlaagd: met 0,75%.
Daarmee werd met een niveau van
1,75% een naoorlogs laagtepunt bereikt. Dit heeft uiteraard alles te maken met de voor Japanse begrippen
zeer ernstige recessie waarin het land
momenteel verkeert. Met een inflatie
taal, na de incidentele economische
van slechts ongeveer 1% kan het land
krimp in het eerste kwartaal, al weer
een heel lichte groei te hebben opgeleverd. Het bbp lag 0,2% hoger dan
een jaar daarvoor. Vooral de consumptieve uitgaven hebben geleid tot
het herstel. In het eerste halfjaar lag
de economische activiteit op een vergelijkbaar niveau als het jaar daarvoor. De samenstelling van de voor
onze economic zo belangrijke export
speelt hierbij een rol: verhoudingsge-
zich een dergelijk lage discontovoet
permitteren.
Recessie in Nederland mild
wijs veel consumentenprodukten, die
veel minder gevoelig zijn voor een recessie op de exportmarkten dan bij
voorbeeld grondstoffen of investeringsgoederen. Uiteraard vormt deze
specialisatie juist een nadeel in perioden van expansie.
Nieuwe renteverlagingen
Na een korte stagnatie kreeg de rentedaling in veel landen een nieuwe impuls. Soms werden renteniveaus bereikt die in jaren niet meer zo laag
Op de Amerikaanse obligatiemarkt
schommelt het rendement op de dertigjarige lening, na een daling in September, nu rond de 6%. De Federal
Reserve Bank, die halverwege dit jaar
nog van plan was om bij het monetai-
re beleid een meer verkrappende
koers te gaan varen, heeft inmiddels
besloten om de rente voorlopig niet
te verhogen om eerst te kijken hoe
de economic zich verder ontwikkelt.
Belgie was in September binnen
het EMS een geval apart: de rente,
waaronder het disconto, werd daar
aan het begin van de maand zelfs
nog eens fors verhoogd. Dit had te
rnaken met het feit dat de Belgische
frank na enkele ongelukkig uitgevallen uitspraken van de centrale-bankpresident en door binnenlandse discussies over de wenselijkheid van
een voortzetting van het harde-frankbeleid zeer sterk onder druk was komen te staan. Pas later in de maand
permitteerde de centrale bank het
zich om de doorgevoerde renteverhoging voorzichtig weer ten dele ongedaan te maken. Nog altijd echter
neemt de Belgische frank een kwetsbare positie in.
Nederlandse obligatiemarkt
Valutamarkten
De stemming op de Nederlandse obligatiemarkt was over het algemeen uitstekend, zij het met een terugslag als
gevolg van de politieke ontwikkelingen in Rusland. Inmiddels is het rendement op de jongste tienjarige staatslening tot een niveau van maar lets
meer dan 5,9% gedaald, dank zij de
gunstige ontwikkeling van de Duitse
inflatie- en geldgroeicijfers.
Op de valutamarkten kwam de dollar
in September aanvankelijk onder
druk en belandde onder het niveau
van/ 1,80. Een belangrijke rol hierbij
speelden de teleurstellende werkgelegenheidscijfers over augustus: minus
39.000, tegenover plus 211.000 in de
voorgaande maand. Zelfs de renteverlaging in Duitsland leverde een verzwakking van de dollar op in plaats
van de gebruikelijke versterking.
Daarna kwam de dollar echter weer
terug: hoofdzakelijk door de functie
die de munt vervult als vluchthaven,
in verband met de ernstige politieke
situatie in Rusland, maar ook omdat
enkele Amerikaanse macro-economische indicatoren vrij gunstig waren,
waaronder de ‘index of leading indicators’ voor augustus.
Deze bijdrage is ontleend aan de tweewekelijkse publikatie Beleggen met Van
Lanschot.