Staatsschuld 78,8 miljard euro lager door schatkistbankieren

De Nederlandse EMU-schuld is in 2023 78,8 miljard euro (7,7 procent bbp) lager als gevolg van schatkistbankieren. Schatkistbankieren is het aanhouden van overtollige liquide middelen op een bankrekening bij de schatkist van de Nederlandse staat. De overtollige middelen die geconcentreerd worden bij de staat, verlaten de schatkist pas wanneer de middelen tot besteding komen. De tegoeden op de bankrekening worden gebruikt om een deel van de staatsschuld te financieren, waardoor de financieringsbehoefte van de staat afneemt.

De figuur laat zien dat deze EMU-schuldreductie de afgelopen jaren rap is toegenomen van 23,2 miljard euro (3 procent bbp) in 2018 naar 78,8 miljard (7,7 procent bbp) in het afgelopen jaar. Tegelijkertijd is de gehele EMU-schuld met 6,4 procentpunt gedaald van 51,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) in 2018 naar 45,1 procent van het bbp in 2023; schatkistbankieren heeft hier dus een zeer substantiële bijdrage aan geleverd.

Schatkistbankieren is verplicht voor publieke organisaties zoals ministeries en agentschappen, de drie sociale fondsen (SVB, UWV en NZI), decentrale overheden en de meeste rechtspersonen met een wettelijke taak.

De tegoeden van die deelnemers zijn de afgelopen jaren dus toegenomen. Verschillende publieke organisaties hebben namelijk te maken gehad met onderbesteding, bijvoorbeeld als gevolg van de krappe arbeidsmarkt, waardoor zij hun begrote middelen niet hebben kunnen uitgeven. Ook is de rekening-courantbalans van de sociale fondsen aanzienlijk gestegen omdat ze meer premies hebben ontvangen dan uitkeringen betaald, bijvoorbeeld vanwege meevallende werkloosheid. Daarnaast heeft een toename van het aantal vrijwillig deelnemende organisaties aan schatkistbankieren aan deze stijging bijgedragen. Zo is sinds 2018 het aantal vrijwillig deelnemende onderwijsinstellingen verviervoudigd.

De hogere aangehouden tegoeden kunnen ook risico’s met zich meebrengen. Wanneer de opgebouwde niet-bestede middelen bijvoorbeeld tot besteding komen, nemen de aangehouden tegoeden bij de schatkist af. Ook kunnen de tegoeden van sociale fondsen afnemen bij economische tegenspoed. Dit kan de financieringsbehoefte plotseling doen toenemen en de EMU-schuld laten stijgen.