Tien jaar PC
Op 12 augustus 1981 bracht IBM een nieuwe machine op de markt, de IBM personal computer, die een
omwenteling betekende in de manier waarop men
tot dan toe aankeek tegen en gebruik maakte van informatietechnologie . De IBM PC was weliswaar
niet de eerste in zijn soort – Apple en Commodore
waren al eerder met vergelijkbare apparaten op de
markt verschenen – maar de introductie van een
goedkope, voor individueel gebruik bestemde computer door IBM, als marktleider op het gebied van
computers, brak de markt open en zette tegelijk een
internationale standaard op het gebied van PC’s.
Nu, tien jaar later, is er bijna geen bedrijf of organisatie meer, waar de PC niet is doorgedrongen. Bovendien staat er in talrijke huishoudens, ergens in een
hoekje, wel zo’n apparaat. Toch zijn de spectaculaire gevolgen die in de beginperiode werden voorspeld, grotendeels achterwege gebleven. Zowel in
de zakelijke als in de prive-sfeer lijken de mogelijkheden die de moderne informatietechnologie biedt,
nog maar in beperkte mate te worden benut. De PC
is gemeengoed geworden, maar het gebruik van de
ermee verbonden technologic staat in feite nog in
de kinderschoenen.
Een belangrijke oorzaak daarvan is het gebrek aan
standaardisatie, zowel op het gebied van de hardware als dat van de software, waardoor apparaten
en toepassingen vaak slecht op elkaar zijn afgestemd en daardoor moeilijk te combineren. Een
tweede probleem is dat de communicatie tussen
afzonderlijke PC’s, zowel binnen als buiten de organisatie, dik-wijls nog veel hoofdbrekens kost. Een
derde belemmering is de nog altijd geringe gebruikersvriende- lijkheid van veel programma’s. Ten
slotte vormt ook het feit dat de integratie van verschillende functies – beeld, geluid, tekst, data – nog
maar nauwelijks van de grond is gekomen, een rem
op allerlei toepassingsmogelijkheden. Aan al deze
problemen wordt echter hard gewerkt om ze tot een
oplossing te brengen. Over nog eens tien jaar zal er
op deze punten zeer veel zijn verbeterd.
Een belangrijker reden waarom de grote informatierevolutie zich (nog?) niet heeft voltrokken is dat het
volledig benutten van de mogelijkheden van de
nieuwe technologic van organisaties een heel andere produkt/marktbenadering en heel andere organisatorische verhoudingen vraagt. In de meeste gevallen wordt de informatietechnologie gebruikt om
traditionele taken op een efficientere wijze te verrichten. De produktiviteitswinst die op die manier
wordt behaald is natuurlijk meegenomen. De moderne informatietechnologie biedt echter veel verdergaande mogelijkheden. Behalve een perfecte afstemming van taken en functies binnen de eigen organisatie is het mogelijk om tot een vergaande integratie
met systemen van afnemers en andere organisaties
te komen. Daardoor kan op een veel completere wijze worden ingespeeld op de specifieke wensen en
behoeften van de klant. Een dergelijke wijze van
dienstverlenen vereist echter een compleet andere
benadering van de markt en wijze van organisatie.
ESB 7-8-1991
Het traditionele hierarchische organisatiemodel gebaseerd op ver doorgevoerde arbeidsdeling moet
plaatsmaken voor ge’integreercle taakvervulling en
gedecentraliseerde besluitvorming zo dicht mogelijk
bij de markt. Veel organisaties slagen er niet in die
ommezwaai te maken of hebben daar lange tijd
voor nodig .
Ook de hoge verwachtingen rond de opmars van de
informatietechnologie in de prive-sfeer zijn niet uitgekomen. Chriet Titulaer mag zich dan verkneukelen in zijn ‘huis van de toekomst’, de doorsnee consument zit bepaald niet aan zijn beeldscherm
gekluisterd om te tele-werken, tele-studeren, telebankieren of tele-winkelen. Veel projecten zijn in
het experimentele stadium blijven steken. Voor een
deel komt dat door het ontbreken van een adequate
telematica-infrastructuur. Daarnaast leidt het kat-uitde-boom-kijken tot een impasse: door het gebrekkige aanbod van voorzieningen komt de vraag niet
van de grond; de geringe vraag noodt niet tot het op
de markt brengen van extra aanbod. De huidige
prijs/kwaliteitverhouding van telematicadiensten is
voor de meeste consumenten kennelijk nog te ongunstig om hen te verleiden zich deze diensten aan
te schaffen en vooraf de daarvoor benodigde investeringen te verrichten. Het is echter niet uitgesloten
dat de belangstelling van de consument snel toeneemt als er onder invloed van de technologische
ontwikkeling een breder en gemakkelijker toegankelijk pakket diensten op de markt komt.
De computerproducenten werken intussen hard aan
de ontwikkeling van volgende generaties PC’s, die
nog sneller, krachtiger, compacter, comfortabeler en
modieuzer zijn. De nieuwe modellen moeten verschillende toepassingen tegelijkertijd kunnen uitvoeren en beeld, tekst, geluid en data gecombineerd
kunnen verwerken. Daarnaast moet er nog veel gebeuren om de onderlinge uitwisselbaarheid van programma’s te vergroten. Het belangrijkste echter is
het verbeteren van de communicatiemogelijkheden
tussen computers onderling, waardoor de individuele werkstations kunnen worden opgenomen in
communicatienetwerken binnen en tussen organisaties. De traditionele PC als ‘stand-alone’-machine is
door de ontwikkelingen alweer achterhaald.
Hoewel de snelle acceptatie en penetratie van de
PC in de afgelopen tien jaren enorm heeft bijgedragen tot het onderkennen van de mogelijkheden die
de informatietechnologie biedt, ligt er in het vlak
van de toepassingen nog een enorm veld braak. Om
dat te ontginnen moeten de grootste veranderingen
echter niet achter maar voor het beeldscherm plaatsvinden: bij de werkers in de informatie-economie
en in de organisatie waarbinnen zij functioneren.
L. van der Geest
1. Happy birthday to a trend-setter. Financial Times, 16 juli
1991.
2. Zie ook T. Huppes, Ondernemen in de informatie-economie, ESB, 12 juni 1991, biz. 602 e.v.
785