binnenland
Speltheorie voor de WOZ
De uitvoering van de Wet WOZ kan goedkoper door de
belastingplichtigen meer invloed te geven. De speltheorie
van de Sonttol laat zien dat belastingplichtigen deze invloed
verantwoord zullen invullen zodra zij daar financieel belang
bij hebben.
I
n ESB van 2 mei stond het artikel De spelÂ
theorie van de Sonttol (Haan et al., 2008).
Deze speltheorie kan de basis vormen voor een
goedkopere uitvoering van de Wet Waardering
onroerende zaken voor woningen. De Sonttol werd
geheven over de waarde van de vracht die schippers
vervoerden. De waarde werd bepaald door de schipper zelf. De Deense koning, Erik VII, besliste vervolgens of de schipper na de betaling van de tol door
mocht varen of dat hij zelf de lading opkocht tegen
de waarde die de schipper had opgegeven. De schipper noemde in deze situatie niet een te hoge waarde
omdat hij dan te veel belasting betaalde, en ook niet
te laag omdat de lading dan wellicht voor een te lage
prijs door de koning werd opgekocht.
De gedachte achter de Sonttol is dat de belastingplichtige meer invloed en verantwoordelijkheid kan
krijgen als hij of zij meer kennis heeft dan de overheid en de belangen bij juiste aangifte groter zijn
dan bij een onjuiste aangifte. Een dergelijke kennisvoorsprong speelt ook bij de Wet Waardering onroerende zaken. Iedereen kent zijn eigen woning beter
dan de overheid. Het zonder meer kopiëren van de
Sonttol voor onroerend goed leidt echter mogelijk
tot een verstoring van de markt. Belastingplichtigen
zouden op straat kunnen komen te staan, terwijl
de gemeente de opgekochte woningen weer zo snel
mogelijk, dus wellicht onder de marktwaarde, zal
w
 illen verkopen. Deze dynamiek zorgt er wellicht
voor dat de woningmarkt niet meer op slot zit, maar
de populariteit van een dergelijke maatregel kan
worden betwijfeld.
Prikkels
Sander Sijm
Econoom te Amsterdam
474
ESB
In plaats van het recht op koop kan wellicht een
simpele boete voldoende zijn om de belastingplichtige te prikkelen om verantwoord om te gaan met
een grotere invloed op zijn of haar WOZ-waarde. De
boete wordt dan opgelegd als de belastingplichtige
opzettelijk ervoor zorgt dat de eigen WOZ-waarde
te laag wordt vastgesteld. De te lage waarde zorgt
voor gederfde belastinginkomsten voor de overheid
en een onevenredige verdeling van de woonlasten.
De fraudeurs (degenen die de gemeente opzettelijk gegevens verstrekken die leiden tot een te
lage WOZ-waarde, bijvoorbeeld in een bezwaar-
93(4540) 25 juli 2008
procedure) betalen te weinig belasting en de nette
b
 elastingplichtigen (degenen die correcte gegevens
leveren of geen gegevens aanleveren, omdat de
uitgangspunten van de gemeente correct zijn) te
veel. De gemeente dient daarom altijd zorgvuldig
te controleren en eventueel op te treden. Om de
controlekosten te beperken kan de controle steekproefsgewijs plaatsvinden. Mocht uit de steekproef
blijken dat een belastingplichtige de waarde te laag
heeft vastgesteld dan volgt naast de navordering van
te weinig betaalde belasting een boete. De boete
schrikt fraudeurs af en compenseert de maatschappij voor de kosten van de misgelopen rentebaten en
de controle. De nette belastingplichtigen betalen dus
niet voor de controles. In het voorbeeld in kader 1
bedraagt de boete evenveel als de navordering.
Doe het zelf
Door de belastingplichtigen verantwoordelijk te
maken voor het bijhouden van de gegevens over
de fysieke kenmerken van hun woning kunnen de
kosten flink worden verlaagd.
Kader 1
Voorbeeld van boete en navordering
Een woningeigenaar heeft door het opgeven
van foutieve gegevens ertoe bijgedragen dat de
waarde in de afgelopen drie jaren elk jaar bepaald
was op 180.000 euro. Na drie jaar controleert
de gemeente de verstrekte gegevens, waaruit
blijkt dat op basis van de correcte gegevens
de waarde elk jaar 220.000 euro behoorde te
bedragen. Door deze afwijking is de overheid in
de drie voorafgaande jaren per jaar ongeveer 0,35
procent van het verschil misgelopen. Deze 0,35
procent is een benadering van de optelsom van
het eigen woningforfait, de waterschapslasten en
het OZB-tarief. De 0,35 procent vermenigvuldigd
met 40.000 euro (het verschil tussen 220.000 en
180.000 euro) is dan de naheffing per jaar, 140
euro. De naheffing per jaar maal drie jaar is 420
euro. Als aangenomen wordt dat de bijkomende
boete evenveel bedraagt als de naheffing,
bedragen de totale lasten voor de huiseigenaar
dan 840 euro. Dit bedrag is voor een huishouden
natuurlijk een forse uitgave maar zal zelden leiden
tot een gedwongen verkoop van de woning.
Momenteel administreert de
In de toekomst kan de belastingplichtige een deel van deze
In de voorgestelde
gemeente de fysieke kenmerken
werkzaamheden op zich nemen. Iedere keer wanneer er iets
van een woning. De kenmerken
verandert aan de woning door verbouw, verbeteringen en
situatie is de
die bijvoorbeeld de gemeente
dergelijke dient de belastingplichtige de correcte gegevens aan
belastingplichtige
Amsterdam administreert zijn
te leveren. Daarnaast kan hij of zij worden verplicht te melden
locatie, oppervlakte, woningtype,
wanneer de gemeente onjuiste gegevens gebruikt.
zelf verantwoordelijk
bouwjaar, kwaliteit, onderhoud
De kenmerken die door de belastingplichtige worden beheerd
voor het administreren kunnen in eerste instantie worden beperkt tot onderhoud,
en de ligging binnen de locatie.
De kenmerken van alle bestaande
van een aantal fysieke woningtype en de aanwezigheid van dakterrassen en tuinen.
woningen zijn al aanwezig in de
Dit zijn de kenmerken die enerzijds eenduidig zijn vast te stelkenmerken van zijn
administratie en worden steeds
len, in tegenstelling tot de kwaliteit en ligging, en anderzijds
wanneer nodig geactualiseerd.
geen onderdeel uitmaken van de Basisregistratie Adressen en
woning
De gegevens worden met name
Gebouwen (BAG), zoals bouwjaar en oppervlakte van sec de
gecontroleerd als de woning wordt
woning.
verkocht. De controle bestaat dan uit onder andere
De gemeente hoeft de nieuwe gegevens slechts steekproefsgewijs te controleren.
de vergelijking tussen de gemeentelijke gegevens en
De steekproeven kunnen gericht plaatsvinden door te vergelijken met de histode verkoopadvertentie. Komen de advertentie en de
rische gegevens of gegevens van naburige panden. Als een belastingplichtige in
gegevens in de WOZ-administratie niet overeen, dan
een Vinex-wijk opgeeft geen tuin te hebben terwijl de naburige panden daar wel
kan de woning worden bezocht door een taxateur.
over beschikken is dat reden om te controleren.
Nieuwe woningen worden ook bezocht. De gemeente
Niet alleen de administratiekosten nemen af door de belastingplichtige meer
troost zich dus erg veel moeite om informatie te verinvloed te geven. Verwacht mag worden dat ook de kosten van de bezwaarprocezamelen, terwijl de belastingplichtige deze gegevens
dures kunnen worden vermeden. Tevens kunnen de opbrengsten van de boetes
waarschijnlijk zelf direct beschikbaar heeft.
worden aangewend om de controlekosten te dragen; die hoeven dan niet langer
door de nette belastingbetalers gedragen te worden.
Kader 2
Administreren van
woningkenmerken in de praktijk
In de voorgestelde situatie is de belastingplichtige
zelf verantwoordelijk voor het administreren van
een aantal fysieke kenmerken van zijn woning. De
meest geëigende manier daarvoor is met behulp
van internet. Belastingplichtigen zouden dan via
een beschermde verbinding kunnen inloggen op
een persoonlijke internetpagina met een eigen
inlogcode, bijvoorbeeld via www.mijnoverheid.
nl. Op de persoonlijke internetpagina staan alle
kenmerken van zijn woning zoals die nu bekend zijn
bij de gemeente en de bijbehorende WOZ-waarde.
Vervolgens kunnen belastingplichtigen de beoogde
kenmerken van de woning, onderhoud, woningtype
en de aanwezigheid van dakterrassen en tuinen
aanpassen. De wijzigingen kunnen wellicht meteen
worden verwerkt zodat de toekomstige WOZ-waarde
ook direct wordt geschat. Het is voor de belastingplichtige dan meteen duidelijk wat de invloed is
van de aanpassingen. De gemeente zal waar nodig
natuurlijk ondersteuning moeten verlenen aan de
belastingplichtige. Zo zal hij of zij moeten kunnen
bepalen welk type woning het betreft. De gemeente
kan deze types toelichten met behulp van de fotowijzer woningen. De fotowijzer is een initiatief van
zowel markt- als overheidspartijen om te komen tot
een gezamenlijke indeling van de woningtypes. Ook
informatie over hoe oppervlaktes moeten worden
opgemeten is nuttig. Door een gedegen uitleg wordt
het onwaarschijnlijk dat een belastingplichtige per
ongeluk de kenmerken foutief bepaalt.
De gemeente
De waardering van de fysieke kenmerken van de woningen kan beter door de
gemeente worden uitgevoerd. De dynamiek op de woningmarkt is namelijk
groot en divers en daarom zal lang niet elke belastingplichtige in staat zijn een
actuele en betrouwbare waarde voor zijn woning te bepalen. De kwaliteit van
de WOZ-waardering door de gemeenten blijkt uit het feit dat de waarde tijging
s
van de Amsterdamse woningen in de periode van 2003 tot en met 2007 van
de Dienst Gemeentebelastingen Amsterdam overeenkwam met die volgens de
Amsterdamse afdeling van de NVM, de Makelaarsvereniging Amsterdam (MVA).
Sinds die tijd publiceren de Gemeentebelastingen en de MVA een gezamenlijke
woningmarktrapportage. Vanuit de rijksoverheid ziet de Waarderingskamer toe
op de kwaliteit van de uitvoering van de Wet WOZ. Voor de individuele waardering leert de ervaring dat de gemeente vooral correcte taxaties kan doen als zij
beschikt over de juiste en actuele kenmerken van de woningen. Als het waarderingsmodel strookt met het beeld van een grote makelaarsorganisatie en een
deel van de fysieke kenmerken worden verstrekt door de belasting lichtige zelf
p
zal het aantal bezwaarschriften waarschijnlijk flink afnemen.
Conclusie
Door een variant van de Sonttol voor de WOZ in te voeren kan de belastingplichtige meer bij de bepaling van zijn WOZ-waarde worden betrokken. Hierdoor kan
er op de uitvoering van de Wet WOZ worden bezuinigd door de verantwoordelijkheid voor het actueel houden van een deel van de gegevens over de fysieke
kenmerken van een woning bij de belastingplichtige neer te leggen. Daarnaast
kunnen de controlekosten worden verhaald op specifiek de fraudeurs.
Literatuur
Haan, M., P. Heijnen, B. Schoonbeek en L. Toolsema (2008) De
speltheorie van de Sonttol. ESB 93(4534), 278-279.
ESB
93(4540) 25 juli 2008
475