■ Annegeke Jansen (Ministerie van Financiën)
De markten zijn sinds het uitbreken van de coronacrisis zeer volatiel, zo laat de volatiliteitsindex (VIX) zien (figuur), die gebaseerd is op de S&P 500-indexopties.
De figuur laat ook zien dat de stijging van de volatiliteit hand in hand gaat met een toename van de spreads ten opzichte van Duitsland in de markt voor Europese tienjaarsstaatsobligaties (linkeras). Dit kan verklaard worden door het feit dat investeerders in volatiele tijden hun toevlucht zoeken in obligaties met een zo laag mogelijk risico. Dit fenomeen wordt ook wel ‘flight to safety’ genoemd. Investeerders hebben dan een voorkeur voor de veiligste obligaties: de Duitse staatsobligaties.
Tegelijkertijd verlangen investeerders in onzekere tijden extra compensatie voor de waargenomen risico’s op de staatsobligaties van meer risicovolle landen. Dit leidt tot een hogere rente op meer risicovolle staatsobligaties. Hierdoor nemen alle Europese spreads ten opzichte van Duitse staatsobligaties in meer of mindere mate toe.
De toename in onzekerheid en daarmee rentespreads is met name zichtbaar voor Griekse en Italiaanse staatsobligaties. Deze liepen hoog op nadat de president van de Europese Centrale Bank (ECB), Christine Lagarde, op 12 maart zei “dat de ECB er niet is om spreads te verkleinen”. Hoewel Lagarde deze uitspraak dezelfde dag nog nuanceerde door aan te geven dat de ECB volledig gecommitteerd is aan het voorkómen van fragmentatie in de eurozone, was er op deze dag een duidelijke stijging waarneembaar.
In mindere mate is ook een toename van de Nederlandse spread zichtbaar. Die is gestegen van 0,077 procentpunten op 14 januari 2020 tot een hoogtepunt van 0,332 procentpunten op 17 maart. Nederlandse staatsobligaties hebben over de gehele periode vanaf oktober 2019 echter de laagste spread van heel Europa. Dit toont aan dat de Nederlandse obligaties als een relatief veilige belegging worden beschouwd en er vertrouwen is in de Nederlandse economie. Na de aankondiging van de ECB van het Pandemic Emergency Purchase Programme (PEPP) op 18 maart namen de volatiliteit en spreads zichtbaar af.
