redactioneel
Generaties
O
p de honderdste bijeenkomst van de American Economic
Association, in 1987, sprak Gary Becker over het onderwerp
‘Family Economics and Macro Behavior’. In datzelfde jaar kwam
de Italiaanse cineast Ettore Scola met de film La Famiglia. Op het
eerste gezicht één onderwerp maar twee aparte werelden.
Gary Becker, zo hebben de afgelopen twintig jaren laten
zien, was de econoom die de economische gereedschapskist
losliet op drugsverslaving, huwelijken en andere vormen van
consumentengedrag. Uiteindelijk werd hij beticht van economisch imperialisme. Ettore Scola, de stylist die Sophia Loren en
Marcello Mastroianni een bijzondere dag liet beleven in Una
giornata particolare, schetst in La Famiglia op gevoelige wijze
de aanloop, het verloop en de afloop van een leven tussen twee
generaties. De verschillen tussen Becker en Scola zijn duidelijk
en behoeven geen betoog; de overeenkomst is de nadruk op
opeenvolgende generaties.
La Famiglia opent met een scene waarin de hoofdpersoon
net gedoopt is en de familie op de foto gaat. De verteller in de
film verhaalt wie er in beeld is te zien totdat hij wordt verdrongen door een dialoog:
“En wat zal jij worden? Een genie of een imbeciel?â€
“Wat een onzin! Hij wordt gewoon een kind van God!â€
“Tja, dat is wel een heel bescheiden loopbaan.â€
De rest van de film laat zien hoe het leven van de hoofdpersoon zich voltrekt, tussen de scheidende generaties en de generaties die geboren worden, tegen de achtergrond van turbulente
maatschappelijke ontwikkelingen.
In Family Economics and Macro Behavior betoogde Becker
met kracht dat de beslissingen van families grote invloed hebben op de evolutie van de economie (Becker, 1988). Het gaat
hierbij niet alleen om de familie als hoeksteen van de samenleving, of als steen des aanstoots, maar om het raamwerk van
overlappende generaties. Terecht worden hierbij families toegevoegd aan het Allais/Samuelson model van overlappende
generaties, waarin individuen en niet groepen centraal staan.
Becker, Scola en velen na hen, hebben laten zien dat families
bijzondere vormen van organisaties zijn die zich moeilijk laten
vangen in het gamma aan bestaande economische modellen.
Discussies over vergrijzing, hypotheekrenteaftrek, Zuiderzeelijn,
of zorgverzekering, laten zich anders invullen als generaties van
families in de analyse worden betrokken. Zo zullen ook onderwerpen als innovatie en kenniseconomie tegen een achtergrond
van familie-bedrijven een andere dimensie krijgen. Voor een
wetenschap waarin de huishoudens (oikos) tot de orde (nomos)
worden geroepen zou meer ruimte moeten zijn om de rol van
families en generaties centraal te stellen. In een recent boek
wordt uitbundig geïllustreerd hoe intergenerationele transmissies de geschiedenis van de VS hebben gestuurd (Bowles et al.,
2005). Kleinberg laat in haar boek zien dat dit beeld wordt versterkt voor weduwen in de VS aan het einde van de negentiende
en begin twintigste eeuw (Kleinberg, 2006).
De waarde van families en generaties van families in
Nederland komt tot uiting in de wijze waarop we met toekom-
stige generaties omgaan. Dat begint al met een zuinig zwangerschafsverlof van zestien weken (ter vergelijking: in Scandinavië is
dit vijftig tot negentig weken). Vervolgens is de kinderopvang zo
geregeld dat ouders per saldo werken om de opvang te betalen.
En de scholing van de toekomstige generaties leidt tot verenigingen voor beter onderwijs in Nederland (BON). Tot slot worden
de kosten van de vergrijzing, als het tegenzit, afgewenteld op de
toekomstige generatie. Het wordt tijd om het maatschappelijke
belang van generaties weer eens onder de loep te nemen.
In de afgelopen weken hebben de lezers van ESB enkele
historische ESB omslagen ontvangen, als aandenken aan de
vele generaties van economen die ESB de afgelopen 90 jaar
bevolkt hebben. Zoals het huis van La Famiglia in de film van
Ettore Scola, is het vakblad Economisch Statistische Berichten
getuige geweest van wereldoorlogen, van economische crises
en van voorspoed. Leerlingen van leermeesters en leerlingen
van leerlingen zijn de afgelopen 90 jaar ESB binnengelopen en
weer verdergegaan. De familie van economen heeft zich in de
afgelopen 90 jaar daadwerkelijk toegelegd op het overlapping
generations model en de uitingen daarvan neergelegd in een
reeks van publicaties die nu ESB vormen. De intergenerationele
transmissies tussen de economen van vroeger en van nu hebben
ESB gemaakt tot een menselijke brug, tussen economische theorie en economisch beleid, die toegang geeft voor de volgende
generaties.
De historische ESB omslagen van de afgelopen weken zijn
niet alleen een indicatie van nostalgie maar ook een duiding van
verandering. De stijl-, kleur-, en vormveranderingen door de
tijd zijn spiegelbeelden van de maatschappelijke veranderingen.
Tegelijkertijd is gebleken dat in elke generatiesprong veel hetzelfde is gebleven: het blijft in de familie. Dit nummer van ESB
is de laatste van de vorige generatie. Vanaf het volgende nummer
wordt iedereen uitgenodigd de volgende sprong te wagen. n
Albert Jolink, hoofdredacteur
a.jolink@sdu.nl
Literatuur
Becker, G. (1988) Family Economics and Macro Behaviour. American Journal
of Economics, 78, 1-13.
Bowles, S., H. Gintis & M. Osborne Groves (Eds.) (2005) Unequal Chances:
Family Background and Economic Success. Princeton: Princeton University
Press.
S.J. Kleinberg (2006) Widows and Orphans First: The Family Economy and
Social Welfare Policy, 1880-1939. Champaign: University of Illinois Press.
ESB  16-6-2006
267