Gastblog van Raymond Gradus, hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam
Het eindspel rondom Griekenland nadert zijn ontknoping. Afgelopen weekeinde zette de Duitse econoom Hans Werner Sinn de strategie van de Grieken neer als ‘slim’ door te stellen dat de Grieken voorafgaand aan een Grexit hun ‘bruidsschat’ maximaliseren. Sinn doelt hierbij op de noodliquiditeit van de ECB om Griekse banken overeind te houden. Veel Grieken hebben daardoor hun deposito’s kunnen opnemen.
Sinn heeft een punt dat daardoor tijd aan Griekse kant lijkt te zijn, maar je moet wel heel cynisch zijn om daarin een bewuste strategie van de speltheoreticus en minister van Financiën Varoufakis te ontdekken zoals Sinn deed. Immers alleen de rijke Grieken profiteren hiervan en beslist niet de achterban van Syriza. Terwijl juist de gemiddelde Griek het geld hard nodig heeft om in het eigen levensonderhoud te voorzien. Bovendien zal deze bruidsschat niet in Griekenland worden geïnvesteerd als het doek eenmaal is gevallen.
De rapen zullen vooral voor de Griekse bevolking gaar zijn als de ECB eenmaal definitief haar liquiditeitssteun intrekt. Een verdere kapitaalvlucht uit Griekenland, een volledige instorting van de Griekse bankensector en het weigeren van pinautomaten –geen aanlokkelijk vooruitzicht voor de enige nog functionerende sector: de toeristenindustrie– zal het onafwendbare gevolg zijn. Niemand weet wat exact daarna het gevolg is van dit cold turkey-scenario, ook omdat het aantal experimenten wereldwijd gelukkig beperkt is. Maar degenen die een totale chaos voorspellen zouden weleens gelijk kunnen krijgen. Veel zal afhangen van de reactie van de Griekse regering maar een brevet van vermogen heeft men niet afgegeven de afgelopen maanden.
Volgens Sinn zou de herinvoering van de drachme veel problemen oplossen. Daarmee kan men immers de Griekse bankensector herkapitaliseren. Ik betwijfel of dit snel en probleemloos kan. De invoering van een vertrouwenwekkende munt vergt een langjarige voorbereiding en je moet wel een enorme gokker zijn als je daarna je geld steekt in Griekse staatsobligaties. Volgens sommige economen is een ander voordeel van herinvoering van de drachme dat Griekenland weer een eigen wisselkoers heeft en daarmee een concurrentievoordeel kan behalen. Ook dit betwijfel ik.
Zeker, de koers van de drachme ten opzichte van de euro zal fors lager worden, maar dit voordeel zal snel verdampen door een hoge inflatie. Van de effecten van het concurrentievoordeel moet men zich bovendien geen grote voorstelling maken, want het Griekse exportpakket is beperkt. Om de Griekse economie weer concurrerend te maken is niet een nieuwe munt, maar zijn hervormingen nodig. Immers onhoudbare pensioenen blijven onhoudbaar of je ze nu in euro’s of drachme ’s uitbetaalt. Wel zal door een nieuwe munt de Griekse import fors duurder worden. Het gevolg is dat Griekenland in steeds diepere armoede wegzakt en moet vrezen voor het voortbestaan van zijn democratie. Geen prettig vooruitzicht voor de rest van Europa.
Ook om andere redenen zal Europa weinig opschieten met een Grexit. Omdat Griekenland zijn verplichtingen niet meer kan nakomen is uitstel bij het aflossen van zijn schulden onafwendbaar. Of dit betekent dat alle schulden afgestempeld moeten worden is twijfelachtig. In de recente geschiedenis is dit alleen gebeurd voor een aantal Afrikaanse bananenrepublieken. Maar het gevolg is wel een langdurig juridisch getouwtrek over de munteenheid waarin de Griekse schulden moeten worden terugbetaald en een mogelijke haircut op deze schulden. Grote onzekerheid dus voor de net weer opkrabbelende Europese economie.
Volgens sommige van mijn collega-economen zouden financiële markten al een Grexit hebben ingecalculeerd. Dat is zeer de vraag. Niemand weet wat er exact gaat gebeuren. De bredere vertrouwenseffecten mogen niet ondergewaardeerd worden. In economische modellen worden dergelijke vertrouwenseffecten stelselmatig onderschat. Ze zullen leiden tot terughoudendheid in investeringen, het aannemen van mensen en het doen van bestedingen ook hier in Nederland. De manier waarop het omvallen van Lehman Brothers eerder heeft doorgewerkt, laat dat zien.
Betekent dit dat een scenario met pappen en nathouden, dat wil zeggen wel met geldinjecties maar zonder hervormingen, second best is? Integendeel, want daarmee wordt het probleem van de onzekerheid niet opgelost en zal de vraag naar Grexit na verloop van tijd weer gewoon opdoemen. Griekenland zal over de brug moeten komen en hervormingen moeten doorvoeren. Daarbij zal tijdelijke opschorting van liquiditeitssteun aan Griekse banken zeer behulpzaam kunnen zijn. De precieze maatvoering is natuurlijk wel precair, maar ja, ook de Grieken spelen met vuur. Ook nu kan Draghi dus weer de sleutel in handen hebben. Whatever it takes to keep the euro, mr. Draghi.
Auteur
Categorieën