Doelmatigheid meteii in de
gezondheidszorg
In tal van landen stijgen de kosten van de gezondzijn dot de instellingen die verbonden zijn door de
heidszorg in een tempo dat de beleidsmakers grote
geknikte lijn. Voor elk van de overige instellingen
zorgen baart. In de Verenigde Staten, bij voorgeldt dot er minstens een andere is die voor het reabeeld, vervijfvoudigden de reele kosten per ziekenliseren van dezelfde output minder inzet van beide
huisdag in de periode 1960-1990.
personeelscategorieen nodig heeft. (De maatstaf
Verklaringen hiervoor zijn nieuwe medische techOF’/Of geeft de relatieve score voor F). De maximanologieen, een verouderende bevolking, stijgende
le efficientie wordt dus door de instellingen gezareele inkomens, moral hazard als gevolg van verzemenlijk bepaald. Dit heeft wel als consequentie dot
kering en een achterblijvende arbeidseen geleidelijke toename van de
De data-omhullingsanalyse
produktiviteit (‘de ziekte van Baumol’).
inzet van middelen in de gehele
Daarnaast wordt wel geopperd dat inef- Verzorgend/
sector niet wordt gesignaleerd.
ficientie van instellingen in de gezondHet grootste probleem bij deze
heidszorg een niet te verwaarlozen kosmethode is om de output – verbetetenfactor is. Met wisselend succes wordt
ring van de gezondheidstoestand
gepoogd beleid te ontwikkelen gericht
of, nog algemener, verbetering
van de kwaliteit van het leven – te
op betere kostenbeheersing bij handbenaderen door meetbare groothaving van de kwaliteit.
In de VS wordt momenteel veel onheden. Een voorbeeld van een
derzoek verricht waarin wordt gepoogd
relatief gedetailleerde operationaliOverig personeel,
inefficienties te meten, c.q. efficient
satie van de output is te vinden in
werkende instellingen te identificeren.
het artikel van Zuckerman e.a.
In belangrijke mate wordt dit onderzoek gemotiIn een analyse van gegevens van 1600 Amerikaanveerd door het Boren Amendment, dat bepaalt dat
se ziekenhuizen benaderen zij de output van elk
afzonderlijk ziekenhuis met onder meer het aantal
vergoedingen aan ziekenhuizen en verpleeghuizen
vanuit de Medicaid programme’s gebaseerd dienen
behandelde patienten in een groot aantal diagnosete zijn op de kosten van de meest efficient werkengroepen, andere karakteristieken van de opgeno
de instellingen. In een recent nummer van het jourmen patienten (leeftijd, algehele conditie), de sterftenal of Health Economics (oktober 1994) wordt de
cijfers voor een bepaald type patient na opname
stand van zaken op het terrein van doelmatigheidsfen opzichte van de landelijk gemiddelde sterftecijmeting in de gezondheidszorg in kaart gebracht.
fers voor opgenomen patienten van dot type, en de
Bij het meten van doelmatigheid kunnen twee
frequentie waarmee post-operatieve complicaties
benaderingen worden onderscheiden, de parameoptreden. Toch zal de benadering van output nooit
trische en de niet-parametrische. Bij de eerste methoanders dan gebrekkig kunnen zijn. Een extra verde wordt een relatie gelegd tussen de kosten van
pleegkundige kan de wachttijd voor een patient die
instellingen enerzijds en indicatoren van het volume,
om hulp vraagt verkorten en daarmee zijn welbevinde kwaliteit en de samenstelling van de output, alsden vergroten. Door DEA zal de extra verpleegkunmede de prijzen van inputs anderzijds. Deze werkdige als een inefficientie warden aangemerkt, tenzij
wijze is vooral geschikt voor het onderzoeken van
een subjectieve maat voor het welbevinden van
de kostenstructuur op sectorniveau.
patienten als output-dimensie wordt meegenomen.
De fweede methode, bekend onder de naam
De onmogelijkfteid om perfect te meten maakt
Data Envelopment Analysis (DEA; vertaald: datahet meetinstrument nog niet onbruikbaar. Een lage
omhullingsanalyse), is bij uitstek geschikt om instellinDEA efficientie-score kan dienen als eye-opener en
aanleiding zijn tot een nader (organisatie)onder- gen binnen een sector onderling op hun doelmatigheid te vergelijken. Het principe van DEA kan
zoek. Daarnaast kan het DEA-criterium gebruikt
worden uitlegd aan de hand van de figuur. Daarin
worden om het effect van efficientie-bevorderende
is een aantal fictieve verpleeghuizen weergegeven.
maatregelen te evalueren. Mits zorgvuldig toegeEr worden twee categorieen personeel ingezet: verpast en geYnterpreteerd is het een nuttig instrument
zorgend/verplegend personeel en overig personeel.
dat kan bijdragen tot een betere inzet van schaarse
We veronderstellen – en dit is essentieel – dat de
middelen.
kwaliteit van de zorg in alle tehuizen gelijk is, evenPeter Kooreman*
als de grootte en samenstelling van de bewonerspopulatie qua leeftijd,’ geslacht en hulpbehoevendheid, de grootte van de kamers, de wijze van
maaltijdverstrekking, enz.
1. S. Zuckerman e.a., Measuring hospital efficiency with frontier
cost functions, Journal of Health Economics, 1994, nr. 3.
De data-omhullingsanalyse identificeert de instelZie P. Kooreman, Nursing home care in the Netherlands; a nonlingen die een bepaalde output met de geringste inparametric efficiency analysis, op. cit. voor een Nederlandse
toepassing.
zet van middelen weten te produceren. In de figuur
ESB 24-5-1995
>
* De auteur is
hoogleraar
microeconomie aan de
Rijksuniversiteit
Groningen.