Sociale media hebben de verspreiding en het bereik van informatie sterk veranderd. Er zijn ten minste drie unieke kenmerken die sociale media onderscheiden van andere vormen van informatie. Burgers zijn naast consumenten van informatie ook producenten geworden; de informatie die tot hen komt, is door hen zelf geselecteerd; en de informatie verspreid zich via het web sneller en breder dan andere vormen van interpersoonlijke interacties.
De vraag is of deze kenmerken ook leiden tot een betere en evenwichtige meningsvorm. Na de sterk gepolariseerde discussie over het vaccineren van meisjes tegen baarmoederhalskanker in 2009, over het Koningslied vorig jaar (zie ook hier) en over voor- en tegenstanders van zwarte piet in de afgelopen weken twijfel ik behoorlijk. Dit gevoel werd afgelopen week bevestigd en wetenschappelijk vormgegeven door een nieuw onderzoek naar de rol van Twitter in de verkiezingen in de VS in 2012.
Wat blijkt? Mensen volgen vooral anderen die dezelfde mening of politiek voorkeur hebben. Hierdoor komen informatiestromen met informatie, meningen en nieuws over de kandidaten vertekend tot verschillende groepen. Tevens bestaan er meer verbindingen in een groter netwerk waardoor het aantal tweets en retweets dat in dit netwerk rondgaat groter is. Een gevolg hiervan is dat in relatief grote netwerken meningsvorming ontstaat die zichzelf versterkt in een bepaalde richting en nauwelijks nog te stoppen is door tegengeluiden. In het netwerk van de andere partij vindt een zelfde proces plaats, waardoor er twee kampen ontstaan die onafhankelijk van elkaar er hun eigen gelijk op na houden. Dit effect is sterker wanneer er twee grote partijen zijn, zoals in de VS (Republikeinen vs. Democraten), maar ook rondom het Koningslied (fluttekst vs. prachtige symbiose van ingezonden zinnen) en zwarte piet (onschuldig kinderfeest vs. racisme).
Het onderliggende dominante mechanisme lijkt er op te duiden dat mensen op zoek zijn naar bevestiging van hun eigen ideeën. Het is relatief eenvoudig om via Twitter mensen te volgen die gelijkgestemd zijn en te worden bevestigd en gesterkt in de eigen ideeën. Binnen een groep leidt dat tot een soort inteelt die in grotere groepen wordt versterkt door een hoger aantal verbindingen met anderen. Tweets worden immers geretweet en hoe vaker dit gebeurt hoe belangrijker de informatie wordt gevonden. In grotere groepen is dit proces relatief sterk. Dit versterkt het “zie je wel” gevoel van de leden in zo’n groep, waarbij ook eenvoudiger een extreme meningsvorming ontstaat. Zonder tegenspraak of counterargumenten te absorberen, ontstaan er dan ook al snel twee groepen die lijnrecht tegenover elkaar komen te staan en geen redelijk oor meer hebben voor elkaars argumenten.
Kwalijk of schadelijk? In een democratie zou het eigenlijk zo moeten zijn dat mensen uit een divers aanbod aan informatie kunnen kiezen. Meerdere informatiebronnen zouden in principe kunnen bijdragen aan een evenwichtige meningsvorming. Dit leidt tot een betere representatie van de maatschappij in de politiek en tot minder gepolariseerde discussies. Op dit moment lijken de nieuwe informatiebronnen als gevolg van het gebruik van sociale media echter vaak tot het tegenovergestelde te leiden. Misschien toch maar eens wat mensen gaan volgen die in eerste instantie de wenkbrauwen doen fronsen?
Auteur
Categorieën