oktober 1987
Conjunctuurbericht
Centraal bureau voor de statistiek
Samengesteld door de hoofdafdeling Nationale rekeningen
Met volume van de industrials produktie lag in augustus, voor seizoeninvloeden gecorrigeerd, nagenoeg op hetzelfde niveau als in juli. De bedrijvigheid in de nijverheid (excl. bouwnijverheid) lag iets
onder net niveau van juli. In de eerste acht maanden van dit jaar groeide het produktievolume in de
industrie met 0,5% ten opzichte van dezelfde periode in 1986. Volgens de resultaten van de conjunctuurtest over augustus zijn in de industrie de orderontvangsten ten opzichte van de vorige maand
teruggelopen. Vooral in de investeringsgoederenindustrie werden minder orders uit het buitenland
ontvangen. In augustus was het volume van zowel de invoer als de uitvoer van goederen 5% groter dan
in de overeenkomstige maand van 1986. De voorlopige cijfers van de binnenlandse consumptie over
augustus, gecorrigeerd voor prijsveranderingen, lagen nagenoeg op hetzelfde niveau als in de
overeenkomstige maand van 1986. In juli werd een toename van 4% gemeten. Op de vijf vragen
waarop de indicator van het consumentenvertrouwen gebaseerd is, werd in September 1% meer
positieve dan negatieve antwoorden gegeven. In de vier voorafgaande maanden was dit saldo steeds
negatief. Het prijsindexcijfervan de gezinsconsumptie is tussen midden augustus en midden September met 0,3% gestegen. Vergeleken met de overeenkomstige periode van vorig jaar bedroeg de toename 0,2%. De invoerprijzen (unit value) zijn in augustus licht gestegen ten opzichte van augustus
1986. De uitvoerprijzen (unit value) daalden met 4%. In September werden 10% minder faillissementen uitgesproken dan in dezelfde maand van 1986. De rente steeg in September en in de eerste
twee weken van oktober verder.
Dit blijkt uit gegevens die medio oktober beschikbaar waren. In de Focus wordt nader ingegaan op de
ontwikkeling van de afzet- en verbruiksprijzen in de industrie en de in- en uitvoerprijzen (unit
Produktie
Het volume van de industriele produktie lag in augustus,
voor seizoeninvloeden gecorrigeerd, nagenoeg op hetzelfde niveau als in juli. Vooral als gevolg van het licht
gedaalde produktievolume in de delfstoffenwinning lag de
bedrijvigheid in de nijverheid (exclusief de bouwnijverheid)
in augustus iets onder het niveau van juli.
In augustus was het volume van de industriele produktie
1% kleiner dan in dezelfde maand van 1986. In juli werd
een stijging van 3% gemeten. De verschuivingen in het
vakantiepatroon in de zomermaanden bemoeilijken de
interpretatie van deze mutaties. De maanden juli en augustus te zamen tonen een groei van de gemiddelde dagproduktie van 1% ten opzichte van de overeenkomstige
periode van 1986.
In de eerste acht maanden van dit jaar groeide het produk-
tievolume in de industrie met 0,5% ten opzichte van
dezelfde periode in 1986. In 1986 als geheel nam de
produktie nog met 2% toe (t.o.v. 1985). Binnen de industriele bedrijfstakken deden zich in de eerste acht maanden
van dit jaar uiteenlopende ontwikkelingen voor. De chemische industrie kende het hoogste groeicijfer (9% ten
opzichte van dezelfde periode in 1986). Het produktievolume in de rubber- en kunststofverwerkende industrie, de
papier- en grafische industrie en de hout- en bouwmaterialenindustrie groeide eveneens. In de eerste acht maanden stagneerde de produktiegroei in de voedingsmiddelenindustrieterwijl het produktievolume indetextiel-, kledingen lederindustrie afnam. Ook de metaalindustrie vertoonde
een negatieve ontwikkeling. Binnen de metaal deed zich
echter bij de basismetaalindustrie een positieve ontwikkeling voor.
Produktie industrie (volume – seizoengecorrigeerdi
Binnenlandse consumptie (volume)
I n d e x c i j f e r s 1980 – 100
IA) – voortschrijOena 3~MBndsgeniddelde
(B) – M a n d c i i f e r s
:uele Maandnutati*s
vooroaand jtar
I I
1 1 i
!
1
1
1
1
1
1
I
1
I
1
I
1
1
I
1
I
I
1
J
1965
1966
1987
F
M
A
M
J
J
A
S
1987
1005
Volgens de resultaten van de conjunctuurtest over augustus zijn in de Industrie de orderontvangsten ten opzichte
van de vorige maand teruggelopen. Vooral in de investeringsgoederenindustrie werden minder orders uit het buitenland ontvangen. De index van de orderpositie (1984=
100) liep terug van 104 naar 103; in augustus 1986 stond de
index nog 5 punten ho’ger. De ondernemers beoordeelden
de teruggelopen orderontvangst, mede gelet op de tijd van
het jaar, als een tegenvaller.
In augustus werd met de bouw van ruim 5 900 woningen
begonnen, dit is 13% minder dan in augustus 1986. In de
eerste acht maanden van 1987 lag het aantal woningen 7%
lager dan in dezelfde periode van 1986; in aantallen is dit
ruim 4 300 woningen.
augustus duiden op geringe groei. De binnenlandse consumptie lag in augustus nagenoeg op hetzelfde niveau als
in de overeenkomstige maand van 1986. Het consumptievolume van voedings- en genotmiddelen daalde met 5%.
Het koopdagenpatroon had hier juist een negatieve invloed
op de ontwikkeling. De consumptie van duurzame goederen
en van de overige goederen en diensten stegen beide met
1%.
Op de vijf vragen waarop de indicator van het consumentenvertrouwen is gebaseerd werd in September 1% meer
positieve dan negatieve antwoorden gegeven. In de vier
voorafgaande maanden was dit saldo steeds negatief.
Het is opvallend dat vooral de na de derde dinsdag in
September geenqueteerden tot het positieve saldo hebben
bijgedragen.
Buitenlandse handel
In augustus was het volume van zowel de invoer als de uitvoer van goederen 5% groter dan in de overeenkomstige
maand van 1986. Aan de invoerkant viel opnieuw de groei
van consumptiegoederen op (14%). Het is voor de vierde
achtereenvolgende maand dat dit groeicijfer boven de 10%
ligt. De invoer van grondstoffen en halffabrikaten, veruit de
grootste invoercategorie, steeg met 4%. Dit cijfer komt
nagenoeg overeen met de procentuele jaarmutatie van het
meest recente voortschrijdend 12-maandsgemiddelde van
deze categorie. De import van investeringsgoederen nam
slechts in geringe mate toe (1%).
De volumegroei van de uitvoer van goederen in augustus
(5%) lag iets boven de procentuele jaarmutatie van het
meest recente voortschrijdend 12-maandsgemiddelde
(4%). De uitvoer van de onbewerkte agrarische produkten
groeide sterk (14%); en leverde zo opnieuw een forse bijdrage aan de totale groei. Het exportvolume van fabrikaten
was in augustus 4% groter dan in de overeenkomstige
Prijzen
Het prijsindexcijfer van de gezinsconsumptie istussen midden augustus en midden September met 0,3% gestegen.
Vergeleken met dezelfde periode van vorig jaar bedroeg de
toename 0,2%.
De invoerprijzen (unit value) zijn in augustus licht gestegen
ten opzichte van augustus 1986. De uitvoerprijzen daalden
bij deze wijze van vergelijken met 4%. Als gevolg hiervan
verslechterde de ruilvoet met 4%. Dit percentage was dit
jaar in maart het geringst (-7%).
De afzetprijzen van de landbouw lagen in het tweede kwartaal 2% onder die van dezelfde periode van 1986. In het
eerste kwartaal werd nog een daling van 5% gemeten.
Faillissementen
In September werden 357 faillissementen uitgesproken,
10% minder dan in September 1986. Vanaf januari 1983 is
het aantal faillissementen vrijwel voortdurend gedaald. In
maand van 1986. Met name steeg de uitvoer van voedings-
de eerste drie kwartalen van dit jaar bedroeg het totaal aan-
en genotmiddelen (20%) en van chemische produkten
tal uitgesproken faillissementen 2 876, dit is 14% minder
(8%). De uitvoer van delfstoffen, die in het tweede kwartaal
van dit jaar een sterk negatieve ontwikkeling te zien gaf,
dan in het overeenkomstige tijdvak van 1986.
nam in volume met 1% toe.
Geld en krediet
De daggeldmarktrente, die vanaf maart een dalende tendens Net zien, is in September gestegen tot een maandgemiddelde van 4,9%. In de eerste weken van oktober is de daggeldrente verder opgelopen. Het rendement op
staatsobligaties, indicator voor de ontwikkeling van de
rente op langetermijn, steeg in September verder. Nadat in
mei de laagste stand werd gemeten (6,1%) liep de rente vrij
snel op naar 6,7% in September. De stijgende tendens zette
in de eerste twee weken van oktober verder door tot boven
de 7%.
Consumptie
Het volume van de binnenlandse consumptie door gezinnen
was in juli 4% groter dan in dezelfde maand van 1986. Het is
voor de tweede achtereenvolgende maand dat een dergelijk
hoog groeicijfer wordt bereikt. Gemiddeld over het tweede
kwartaal nam de consumptie met 2,5% toe. De sterkste stijging in juli werd opnieuw gemeten bij de duurzame goederen (8%). De aankopen van nieuwe personenauto’s
namen minder toe dan het gemiddelde van deze categorie.
De consumptie van voedings- en genotmiddelen nam in
volume met 7% toe. Dit is het grootste maand-accres in de
laatste zes jaar. Hierbij moet worden aangetekend dat een
verschuiving in het koopdagenpatroon – juli 1987 had een
vrijdag meer en een dinsdag minder dan juli 1986 – het
groeicijfer positief heeft be’invloed. Het consumptievolume
van de overige goederen en diensten nam veel minder toe
(1%). Binnen deze groep gaven de horeca-uitgaven zelfs
een daling te zien.
De zojuist beschikbaar gekomen voorlopige cijfers over
De cijfers in dit Conjunctuurbericht zijn nog niet aangepast aan de Nationale
rekeningen 1986.
Mutaties hebben betrekking op de overeenkomstige periode van het voorgaand jaar, tenzij anders vermeld.
Verbeterde cijfers worden niet als zodanig gekenmerkt.
Rente
Ruilvoet (unit value)
(A) – voortschrijdend 3-«aandsge«iddelOe
IB) – procentuele naandnutatles
t.o.v. voorgaand jaar
————— – Misselfliseonto
……….. . daggeldmarfctrente
— — — — – rendement op steel
I 1 1
0
N
19H5
1006
D
1 I I 1 1 1 1 I I 1 I
1 I I 1 1 1 I!
1 1 1
1 1 1 M 1 1 I!
0 NDJ F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S
1984
1985
1966
19B7
Tabel 1.
Kerngegevens recente ontwikkelingen in Nederland
Procentuele mutaties t.o.v. dezelfde peri ode het jaar daarvoor, tenzij anders aangegeven
1980/’84 1985
gemidd.
1986
1986
e
3 kw.
1987
e
Trend21
1987
e
4« kw
1 kw.
2 kw.
0
-6
2
2
8
-1
-1
0
-6
1
2
1
juni
aug.
juli
sept.
VOLUMEGEGEVENS
Produktie in de nijverheid
Nijverheid (excl. bouwnijverheid)
0
Delfstoffenwinning
-4
Industrie
2
2
-3
0
7
Voedings- en genotmiddelenindustrie
Textiel-, kleding- en lederindustrie
Papier- en grafische industrie
Chemische industrie
Rubber- en kunststofverw. industrie
Hout- en bouwmaterialenindustrie
Basismetaalindustrie
Elektrotechnische industrie
Rest metaal- en overige industrie
Openbare nutsbedrijven
Bouwnijverheid: begonnen woningen
7
-5
2
4
0
2
0
3
9
2
2
3
3
2
3
1
-3
5
3
1
-10
1
4
-4
16
2
4
0
1
-1
2
2
-1
3
0
7
6
-2
2
1
4
15
9
8
-7
0
1
9
-16
4
-1
1
5
10
4
-2
5
-5
5
34
-4
-1
6
3
2
-4
2
-5
7
-3
1
2
0
0
1
3
15
4
13
4
-2
1
-8
3
10
2
1
8
2
0
4
1
11
7
7
2
7
-1
-1
-1
7
++
++
+
6
2
5
-2
2
-1
3
1
1
0
–
-6
1+
1+
-13
Buitenlandse handel (goederen)
Invoer, totaal
1
1
-1
3
2
2
9
10
13
-9
12
7
3
12
33
-17
-14
8
11
6
-6
5
6
9
4
5
4
9
6
4
-17
7
4
5
-18
2
5
-15
8
3
3
2
1
7
4
2
2
3
3
3
5
4
4
7
6
6
13
7
2
5
1
0
8
10
12
5
11
-2
8
10
15
6
9
-2
11
13
13
6
21
-2
11
12
2,5
2,5
4,0
1,5
2,0
0,0
2,5
3.0
-1,0
-6
-13,8
-24,2
-9
-12.3
-21.5
2
-4
0.6
0,1
-26
-20
-18
-0.6
1,3
1,6
0,2
-27
-17
-20
-0.2
1,1
1.8
0.2
7
-14
9
15
-17
85
105
-9
4
-3
2
6
Grondstoffen en halffabrikaten
Consumptiegoederen
Investeringsgoederen
5
6
8
7
10
5.3
6.3
7.3
4
-2
3
Algemene goederen
Urtvoer, totaal
Onbewerkte agrarische produkten
5
Delfstoffen
-8
Fabrikaten
4
7
4
4
13
22
5
4
6
9
4
5
-15
5
2
1
3
2
1
8
2
1
2
2
5
3
5
10
6
2
3
1
4
7
7
5
8
13
-3
8
1
7
-11
1
4
14
1
4
0
-5
1
9
5
M-f
1+
I++
I++
—1
1+
14
1
4
I-H—— 1
1
+
Consumptieve bestedingen van gezinnen
Binnenlandse consumptie, totaal
-1
Voedings- en genotmiddelen
0
-3
Duurzame Consumptiegoederen
Textiel, kleding, schoeisel e.d.
-4
Huish. artikelen en woninginrichting
Transportmiddelen
Rest duurzame Consumptiegoederen
Overige goederen en diensten
Huur, verwarming, verlichting en water
Rest overige goederen en diensten
0
-5
0
1
0
4
0
7
8
1+
1+
1+
1+
I++
I-HI++
6
7
8
1
1
1
2
2
3
1
1
1
1+
1
Investeringen in vaste active
Bruto investeringen, totaal
Bedrijven
-2
-2
-1
-3
-2
-2
Overheid
-4
-0,5
0,5
0,5
Nijverheid
Exploitatie van woningen
Overige bedrijven
2,0
1.5
1,0
2.5
2,5
4
5
14
-4
7
I-HI++
I++
I++
I-H-
2
-1
Kwartaalrekeningen
Bruto Binnenlands Produkt
Bruto Nationaal Produkt
Bruto Nationaal Inkomen
1.5
1+
1+
PRIJZEN
Producentenprijzen landbouw. tot. afzet
Producentenprijzen industrie, tot. afzet
Producentenprijzen industrie, verbruik
Ruih/oet, unit value (goederen)
Invoerprijzen, unit value
Uitvoerprijzen, unit value
Prijzen gezinsconsumptie (werknemers)
Regelingslonen particulier bedrijf
Regelingslonen overheid
Regelingslonen trendvolgers
Dollarkoers, contante notering
4
4,9
6,5
1
6
7
4,7
3,7
-0.6
1,4
13
-2
1.0
0.3
1
1
2
2.3
1.3
-1.0
-0,1
4
-22
1,2
0,6
-22
0,3
1,2
0,6
-20
18
-9
4
13
-11
8
6
-6
-1
9
-23
_4
9
-31
-6
19
-3
-5
18
-26
84
108
-13
6
84
108
-15
6
84
105
-16
5
84
103
-14
5
84
102
-16
4
102
-11
3
104
-13
2
103
-20
3
1
1
1
1
1
5
5
10
5
13
6
8
4
4.5
5,7
6,2
5
5
8
3
0,2
1,4
-5
-7,1
-13,1
-5
-13
-18
-1.2
0,7
—2
-2,5
-4,2
-5
-6
-11
_ .
-5
-0,9
-2,2
-5
-5
-10
-0.8
0,1
1,2
0,6
-19
-7
-12,0
-21,7
2
-17
-16
-1.O
1,2
0,8
-4
0,8
0,8
-4
0
_
—
_3
-7
0,1
0,2
1,2
0,5
-14
0,2
0,2
1.2
0.5
0.2
-10
-11
1
12
-10
-4
—
—
OVERIGE INDICATOREN
Consumentenvertrouwen ‘ ‘
(in %)
-4
18
5
Beurswaarde-index, algemeen
Uitgesproken faillissementen
26
Conjunctuurtest industrie
Bezettingsgraad
(in %)
Orderpositie
(1984=100)
Beoordeling orderontvangsten1 ‘
(in %)
Beoordeling voorr. eindprodukten11 (in %)
Arbeidsmarkt
Werkzame personen in de industrie
Geld en krediet
Spaartegoeden
Verstrekt consumptief krediet
Binnenlandse liquiditeitenmassa
Geldhoeveelheid
-4
Secundaire liquiditeiten
Officieel wisseldisconto
Daggeldmarktrente
(in %)
(in %)
Rendement op staatsobligaties
(in %)
11
21
8
6
11
6,9
8,1
9,6
12
6
8
4
4,6
5,8
6,3
6
9
4
4,5
5,7
6,0
18
4
7
0
4,5
5.6
6,1
7
-1
4,5
5,2
6,1
I-H-
_!
1
5
10
3
7
-2
4,5
5,2
6,2
4
4
5
7
2
4,5
5,2
6,3
4.5
4.8
6.5
4,5
4.9
6,7
ii++
+
ii+
i++
—i
—i
“‘
Saldo van positieve en negatieve antwoorden in procenten van het totaal.
Trend: procentuele jaarmutatie van het meest recente voortschrijdend 12-maands (4-kwartaals) gemiddelde.
—I: kleiner dan -5%; -I: tussen -2% en -5%; I: tussen -2% en 2%; l+: tussen 2% en 5%; I++: groter dan 5%.
1007
label 2.
Recente ontwikkelingen in het buitenland
1980/’84 1985
gemidd.
1986
3″ kw.
Produktie nijverheid.
e
4 kw.
e
Trend2′
1987
1987
1986
e
1 kw.
2 kw.
juni
-1
4
4
3
4
juli
-1
aug.
sept.
% mutatie t.o.v. dezelfde periode het jaar daarvoor
B U . UUUWIIIJV. ( U U 1 B
A I
V I I I /
Bondsrepubliek Duitsland
Belgie
1
0
1
-1
1
-1
2
1
3
1
4
3
4
4
3
4
3
2
2
1
2
2
1
1
0
1
0
2
2
4
2
0
3
1
1
2
-1
-0,3
1.3
2,5
3.4
5,8
-0,4
0,8
2,1
2,6
5,4
-1,0
0,7
2,1
3,4
4,4
-0,5
1,1
3,2
3,9
4,3
0,1
1,6
3,4
4,2
4,4
0,2
1.7
3,3
4,2
0,4
2,3
3,5
4.4
4,1
4,6
0,7
2,0
3,4
4,4
4,8
0,8
7,5
14,9
2,2
4,9
5.8
6,1
9,2
4,8
5,2
Verenigde Staten
Japan
6,0
2,9
3,6
2,2
1,9
0,6
1,6
0,3
1,3
-0,2
2,2
-0,9
3,8
0,2
3,7
0,3
3,9
0,1
4,3
0,4
0,7
Europese Gemeenschap
Nederland
9,7
4,7
6,1
2,3
3,6
0,2
3,3
-0,6
2,9
-0,2
3,0
-1.2
3,3
-1,0
3,2
-0,8
3.3
0,1
0,2
Nederland
3
4
2
4
0
0
0
4,3
7,6
,
4
Europese Gemeenschap
Buitenland (gewogen) T|
2
2
1
1
3
1
-1
3
2
Verenigde Staten
Japan
6
2
1
5
1
1
0
-2
1
2
1
Frankrijk
Verenigd Koninkrijk
Italie
0
0
0
1
-1
2
1
0
2
-3
‘
0
9
3
+
+
4
2
0
Prijzen consumptie
Bondsrepubliek Duitsland
Belgie
Frankrijk
Verenigd Koninkrijk
Italie
10,5
1,8
+
+
+
+
3,4
0.2
+
1
Bron voor gegevens buitenland: Eurostat.
‘ Het gemiddelde van de 6 belangrijkste exportlanden, gewogen met hun aandeel in de Nederlandse export in 1985.
Trend: procentuele jaarmutatie van het meest recente voortschrijdend 12-maands (4-kwartaals) gemiddelde.
—I: kleiner dan -5%; -I: tussen -2% en -5%; I: tussen -2% en 2%; l+: tussen 2% en 5%; I-H-: grater dan 5%.
21
Focus: Prijzen
De prijsontwikkeling van afzet en verbruik in de Industrie en
1980, het nu geldende basisjaar, bekeken wordt. In maart
de toegevoegde waarde in constante prijzen duidelijk
achterblijft bij die in lopende prijzen.
De invoerprijzen (unit value) waren in augustus vorig jaar na een periode van zeventien maanden onafgebroken prijsdalingen – teruggevallen naar het gemiddelde prijsniveau
1985 lagen alle vier prijsreeksen op het hoogste niveau. Ten
van 1980. Na augustus 1986 stabiliseerden de invoerprijzen
opzichte van 1980 waren de afzetprijzen met 25% geste-
zich. Dit geldt bij een vergelijking met de voorgaande
maand; wordt vergeleken met dezelfde maand van vorig
van in- en uitvoer (unit value) tonen over een langere
periode bezien een sterke samenhang. Dit blijkt bijvoorbeeld wanneer de ontwikkeling van deze reeksen vanaf
gen. De prijzen van de in- en uitvoer van goederen (unit
value) en die van het verbruik van grondstoffen en halffabrikaten door de Industrie waren met zo’n 35% toegenomen.
jaar dan is tot en met juli 1987 de mutatie steeds negatief
Zestien maanden later (juli 1986) waren de afzet- en verbruiksprijzen gedaald tot het laagste niveau na 1980.
augustus, laat ten opzichte van augustus 1986 echter weer
een lichte prijsstijging zien.
Over deze periode daalden de industriele verbruiksprijzen
De periode van prijsdalingen heeft bij de uitvoerprijzen (unit
value) het langst aangehouden. Vanaf maart 1985 tot aan
maart 1987 zijn, bij vergelijking met de voorgaande maand,
de exportprijzen vrijwel voortdurend gedaald. Sinds maart
is sprake van lichte maar gestage prijsstijgingen, zij het dat’
de index van de uitvoerprijzen nog steeds onder het niveau
duidelijk sneller dan de afzetprijzen van de industrie. Lag in
maart 1985 de index van de verbruiksprijzen zo’n 8% boven
die van de afzetprijzen, in juli 1986 overtrof het indexcijfer
van de afzetprijzen dat van de verbruiksprijzen met 10%. Na
juli 1986 stabiliseerden beide reeksen zich nagenoeg. Het
kruisende prijsverloop is een van de belangrijkste oorzaken
van het verschijnsel dat in 1986 in de industrie de groei van
(zie grafiek 6). Het meest recente maandcijfer, dat van
van dezelfde maand van het vorig jaar ligt.
Prijzen: afzet en verbruik
Prijzen:
InUexcilfers 1980 – 100
procentuele Mandnutaties t o v. voorgaand jaar
Prijzen:
afzet en verbruik industrie
in- en uitvoer (unit value)
procentuele naanooutaties t o v
O N D J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S a N D J F M A M J J A S
1904
1985
1986
1987
1008
voorgaana jaer
J F M A M J J A S O N D
1986