Afscheidsrede: Aart de Zeeuw

Op 22 september 2017 neem ik afscheid in Tilburg als hoogleraar milieueconomie. Ik zal spreken over de integratie van economie en milieu. Het lijkt zo logisch, want economie gaat over welvaart en over de optimale allocatie van schaarse goederen en diensten. Het is duidelijk dat de uitkomsten van economische analyse er simpelweg naast zitten als het milieu niet meegenomen wordt. Goederen en diensten uit het milieu kunnen niet onbeprijsd blijven. Groeicijfers die effecten op het milieu niet incalculeren, kunnen zelfs misleidend zijn. Toch is er nog steeds een lange weg te gaan.

Het onderwijs in de milieueconomie moet breed zijn, maar in het onderzoek moet iedereen zich specialiseren. Ik heb mij veel beziggehouden met de spanning tussen wel of geen samenwerking bij het beheer van het gemeenschappelijke milieu. Klimaat is het voorbeeld bij uitstek. Uitstoot van broeikasgassen kan leiden tot verandering van het klimaat, en de gevolgen daarvan zullen de hele wereld in meer of mindere mate treffen. Samenwerken en de welvaart verdelen is de beste oplossing, maar free-rider-gedrag haalt samenwerking onderuit, zoals we bij het Kyoto-protocol hebben gezien. Bij het Verdrag van Parijs wordt nu een andere weg ingeslagen. Er is een doel gesteld van niet meer dan twee graden temperatuurstijging, en een procedure afgesproken om landen daar bottom-up aan te laten bijdragen.

Twee graden temperatuurstijging kan gezien worden als een kantelpunt. Het passeren daarvan impliceert dat de gevolgen van klimaatverandering elkaar gaan versterken en desastreus kunnen worden. Dit is niet zeker, maar er is een serieus risico. Dit risico is endogeen, want de uitstoot van broeikasgassen verhoogt de kans op zo’n kantelpunt. Dit is de belangrijkste reden om de prijs voor bijvoorbeeld CO2-emissie fors te verhogen. Gebrek aan samenwerking zal dan alsnog roet in het eten kunnen gooien. Wellicht dat dit dan de prikkel zal geven om wel samen te werken en het kantelpunt te vermijden.

Kantelpunten zijn een mooi voorbeeld van een concept dat uit de ecologie stamt maar door de interactie tussen economie en ecologie nu ook steeds meer betekenis krijgt in de economie. Milieueconomie is dus niet alleen logisch maar vaak ook innovatief.