Promotiebespreking: Nicole Bosch

Empirical studies on tax incentives and labour market behaviour

Door het belasten van inkomsten wil de overheid drie doelen realiseren, ten eerste inkomensongelijkheid verminderen, ten tweede de economie stimuleren door werk meer lonend te maken, en ten derde publieke diensten financieren.

Door belastingheffing verandert de overheid de financiële opbrengsten van werk, in de economische literatuur ook wel ‘belastingprikkel’ genoemd. Hierdoor kunnen mensen andere keuzes gaan maken op de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld als zelfstandige beginnen, inkomen achterhouden of meer of minder gaan werken. Belastingheffing gaat daarom over het algemeen gepaard met een verlies van efficiëntie. Bij de vormgeving van beleid is inzicht in de reacties van mensen op belastingen daarom essentieel.

Dit proefschrift analyseert in vier empirische studies de effecten van belastingprikkels op arbeidsmarktuitkomsten, zoals gewerkte uren, inkomen, zelfstandig ondernemerschap en arbeidskosten.

De gemene deler van deze vier studies is dat de arbeidsmarktreacties van werknemers op belastingprikkels doorgaans klein zijn. Werknemers passen hun uren of inkomen nauwelijks aan zodra ze geconfronteerd worden met een verandering van het tarief (en daarmee van hun netto-inkomen). Mogelijke verklaringen hiervoor zijn aanpassingskosten, imperfecte kennis van belastingtarieven en -grenzen, en (te) kleine voordelen die niet opwegen tegen de vaste aanpassingskosten. De eerste les van mijn proefschrift is dan ook dat beperkte wijzigingen in de belastingprikkels voor werknemers niet zullen leiden tot grote verstoringen of efficiëntieverliezen.

Een tweede les is dat belastingontwijking en belastingontduiking mogelijk belangrijke manieren zijn om belastbaar inkomen aan te passen, met name voor mensen met een hoog inkomen of inkomen uit zelfstandig ondernemerschap. Dit betekent dat de elasticiteit van het belastbaar inkomen voor een groot deel afhangt van de definitie van de belastinggrondslag en van handhaving, die beide worden bepaald door beleidsmakers.

De laatste en belangrijkste les is dat reacties op belastingprikkels verschillen tussen groepen mensen op de arbeidsmarkt. In dit licht vallen vooral de zelfstandigen op, want zij zijn flexibeler in het aanpassen van hun uren en hun inkomen. Met dit gegeven zou rekening gehouden moeten worden als men beleid zodanig vorm wil geven dat er zo min mogelijk verstoringen zijn. Het gevolg is dat enige complexiteit in het belastingstelsel onontkoombaar is.