Promotie

promotie
De Europese overheden en energie­
efficiënter gecoördineerd met een
bedrijven zijn meer dan tien jaar
verticaal geïntegreerde hiërarchie,
geleden begonnen met het libera­
terwijl een markt efficiënter is
liseren van de elektriciteits­ndu­
i
voor niet-specifieke transacties.
st­ieën. Voor deze liberalisering
r
De hybride vorm van governance
waren de energiebedrijven verticaal
ligt tussen deze twee uitersten in.
geïntegreerd. De productie, het
Transactiekosteneconomie voortransport en de verkoop van elektrispelt de efficiëntie van verticale
citeit vonden dus plaats binnen een
integratie voor de transacties in
bedrijf. Deze geïntegreerde energiede elektriciteitsindustrie, omdat
bedrijven hadden een regionaal of
deze transacties erg specifiek en
nationaal monopolie voor de levering
onzeker zijn. Binnen dit theorevan elektriciteit. Twee richtlijnen
tische kader worden de nieuwe
van het Europese Parlement en de
hybride vormen van governance
Europese Raad, uit 1996 en 2003,
dan ook gezien als de op een na
stellen de regels voor de liberalisebeste governance oplossingen.
ring van de elektriciteitsindustrieën.
Transactiekosteneconomie is een
Niesten, E. (2009) ­ egulation, comparatief statische benadering,
R
Deze Europese regels schrijven de
governance and adaptation:
­
verticale splitsing van de geïntedie niet in staat is om veranderin­
greerde energiebedrijven voor en de governance transformations
gen in governance structuren te
in the Dutch and French
mogelijkheid voor consumenten om
analyseren. Wanneer regulering
l
zelf hun energiebedrijf te kiezen. De ­iberalizing electricity
leidt tot een inefficiënte match
i
­ndustries. Proefschrift.
verticale splitsing betekent dat het
tussen de transacties en de goverR
­ otterdam: ERIM.
elektriciteitsnetwerk moet worden
nance structuren kan transactie­
losgekoppeld van de geïntegreerde
kosteneconomie niet aantonen
bedrijven, zodat er concurrentie kan worden geïntrowelke op een na beste oplossingen er verschijnen en
duceerd in de productie en retail van elektriciteit.
hoe de governance transformaties plaatsvinden. In
Dat consumenten hun energiebedrijf kunnen kiezen,
dit proefschrift ligt daarom de nadruk op een theorehoudt in dat nieuwe bedrijven zullen toetreden tot
tische uitbreiding van de transactiekosteneconomie
de industrieën, en dat de monopolies van de geveswaarin de adaptatie van governance centraal staat.
tigde bedrijven ophouden te bestaan. Deze regels
De efficiëntie van governance transformaties wordt
voor de liberalisering van de elektriciteitsindustrieën
geanalyseerd met het concept adaptatie. Adaptatie
hebben een grote invloed op de ­ overnance structug
is het proces van aanpassing door actoren naar een
ren in deze industrieën: de verticaal geïntegreerde
nieuwe vorm van governance. Actoren passen zich
b
­ edrijven moeten veranderen naar nieuwe vormen van
aan wanneer hun governance structuren niet meer
governance. Governance structuren zijn vormen van
efficiënt matchen met de transacties, en wanneer
organisatie die de transacties tussen contactpartijen
de adaptatiekosten lager zijn dan het verschil tussen
coördineren. De drie voornaamste vormen van goverde werkelijke en de optimale transactiekosten. De
nance zijn de verticaal geïntegreerde hiërarchie, de
optimale transactiekosten ontstaan wanneer de trans­
hybride vorm en de markt. De Europese richtlijnen
acties efficiënt gecoördineerd worden. Met verschilzijn opgesteld om een Europese markt te creëren voor
lende eigenschappen van adaptatie worden de transelektriciteit. Dit proefschrift karakteriseert de nieuwe
formaties naar de hybride vormen van governance in
vormen van governance en de transformaties naar
de Nederlandse en Franse elektriciteitsindustrieën
deze nieuwe vormen voor vier typen elektriciteits­
verklaard.
transacties: de aansluiting op het netwerk, de toegang
Dit proefschrift analyseert ook de invloed van regule­
tot het netwerk, het balanceren van vraag en aanbod
ring op de governancetransformaties. Regulering
van elektriciteit en het switchen tussen energie­
bepaalt de regels van het spel, en beïnvloedt daarmee
bedrijven door de consumenten. In een meervoudige
de eigenschappen van de transacties, van governance
casestudie zijn deze transformaties geanaly­ eerd voor
s
en van adaptatie. Regulering is ook onderdeel van de
de Nederlandse en Franse elektriciteits­ndustrieën.
i
nieuwe vormen van governance, doordat de regulator
De nieuwe vormen van governance die in deze
de uitvoering van de contracten afdwingt en ­ eschillen
g
i
­ndustrieën voor elk van deze transacties zijn ontstaan
tussen de contractpartijen beslecht. De Europese
zijn hybride vormen, die sterk gereguleerd worden
markt voor elektriciteit, die door de richtlijnen als doel
en waarin de beheerders van het netwerk een coörwerd gesteld, is nog steeds niet ontstaan. Verklaringen
dinerende rol hebben. Het theoretische kader dat is
hiervoor zijn de grote mate van specificiteit en
gebruikt om deze governance structuren te karakteonzeker­ eid van de elektriciteitstransacties en de
h
riseren is de transactiekosteneconomie, waarbij op
adaptatie naar de hybride vormen van governance.
basis van de eigenschappen van de transacties de
Eva Niesten
efficiëntie van de governance structuren geanalyseerd
Wetenschappelijk medewerker bij het Centraal Planbureau
wordt. Specifieke en onzekere transacties worden

414

ESB

94(4563) 26 juni 2009

De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.