Zorgen voor Bomhoff
Aute ur(s ):
Timmermans, W. (auteur)
Redactie ESB
Ve rs che ne n in:
ESB, 87e jaargang, nr. 4370, pagina 545, 26 juli 2002 (datum)
Rubrie k :
Van de redactie
Tre fw oord(e n):
“Tweehonderd jaar geleden waren de regenten ontstemd over alle woede over te hoge belastingen bij te weinig service aan de
burgers. Misschien oordelen historici later dat 2002 ook zo’n voorbeeld was van gezonde kritiek op het Nederlandse regentendom.
En dan ben ik trots op een voetnoot in het verhaal van Pim’s mighty force”, aldus Eduard Bomhoff die in nrc Handelsblad zijn keuze
om het ministerschap van Volksgezondheid te bekleden nader toelicht 1. Hoe denkt de nieuwe lpf-minister en vice-premier de
problemen in de zorg te gaan oplossen?
Ruim een jaar geleden zette Bomhoff in esb zijn visie uiteen over uitgaven in de collectieve sector 2. In dit artikel pleitte Bomhoff voor
een meer bedrijfskundige organisatie van de overheid, waarbij de nadruk op de uitgaven dient te liggen in plaats van te sturen via het
tekort (Zalmnorm). In de gezondheidszorg betekent dit concreet dat om de burgers betrouwbaar te bedienen, een open einderegeling
(‘profit center’) is vereist 3.
Zoals bekend, was Fortuyn voorstander van ‘eerst orde op zaken, daarna pas geld’. Bomhoff wil graag minimaal tien miljard euro erbij
voor de zorg. In het nieuwe regeerakkoord wordt echter maximaal 1,23 miljard euro extra uitgetrokken voor de zorg. Hoeveel geld het
kabinet echter uitrekt voor de zorg, het zal te weinig blijken te zijn, omdat de vraag het aanbod zal volgen. Verdwijnt het belastinggeld
onder Bomhoff in een bodemloze put? Bomhoff onderkent het probleem, wanneer hij schrijft: “In zorg kan de vraag meer toenemen dan
sociaal gewenst wanneer de kosten niet direct worden gedragen door de patiënten en tegelijkertijd de overheid ophoudt de vraag te
rantsoeneren”. Vervolgens bepleit hij dan ook eigen bijdragen, cofinanciering door patiënten van sommige behandelingen en
uitsluitingen in de verzekering als mogelijke mechanismen om de totale vraag te sturen.
Een strenge macronorm voor openbare financiën wordt door Bomhoff het liefst opzij gezet ten gunste van prestatiebegrotingen die de
plaats moeten innemen van de huidige uitgavenplafonds. Zalm mag voldaan zijn dat Bomhoff het ministerschap van Volksgezondheid
bekleedt en niet dat van Financiën.
Wegens de verslechterde economische situatie en de afspraak van het nieuwe kabinet om in 2003 geen begrotingstekort te laten
ontstaan, is er weinig ruimte voor investeringen in zorg, onderwijs, en veiligheid 4. De doelstelling om de staatsschuld in 20 tot 25 jaar af
te lossen blijft echter gehandhaafd. Hoewel een snelle aflossing van de staatsschuld op korte termijn ten koste lijkt te gaan van
investeringen in de hoofdthema’s van de verkiezingscampagne, zijn de gevolgen op lange termijn minder rentebetalingen en dus juist
meer ruimte voor bestedingen. Toekomstige renteuitgaven zullen immers in de toekomst nuttiger bestedingsmogelijkheden van de
overheid verdringen. Hoe meer de huidige overheid investeert op kosten van de toekomstige overheid, des te meer wordt de
handelingsruimte van die toekomstige overheid ingeperkt 5.
In het strategisch akkoord is overeengekomen dat de productiviteit in de zorg wordt gestimuleerd door de invoering van een
bekostigingsysteem dat is gebaseerd op geleverde prestaties. Er wordt aan de aanbodzijde flink geïnvesteerd in de opleidingscapaciteit
van verpleegkundigen en in (para-)medische opleidingen en een vergroting van de opleidingscapaciteit aan de medische faculteiten
(waardoor de numeris fixus overbodig wordt). De wachttijden worden teruggedrongen, evenals de bureaucratie en het personeelstekort.
Dit klinkt hoopvol, maar er is eenvoudig niet genoeg geld om deze ambitieuze plannen te realiseren. Toch maar de staatsschuld laten
oplopen lijkt niet waarschijnlijk, zeker als Zalm over de schouder van Hoogervorst mee blijft kijken. Maar hoe zal het kabinet reageren op
de druk die teleurgestelde kiezers uitoefenen? Realiseren van alle plannen in het akkoord impliceert wegens geldgebrek een
begrotingstekort, waarvan het toekomstige kabinet de financiële gevolgen zal ondervinden. Tel daar het probleem van de vergrijzing bij
op, en duidelijk is dat het kabinet-Balkenende reeds heeft gefaald nog voor het van start gaat.
Zorgen voor Bomhoff, die wegens ambitieuze plannen onvermijdelijk huidige dan wel toekomstige generaties zal teleurstellen
1 E.J. Bomhoff, De laatste, NRC Handelsblad, 13 juli 2002.
2 E.J. Bomhoff, Discipline op de uitgaven van de overheid, ESB, 20 april 2001, blz. 344-347.
3 Profit centers zijn onderdelen die een vooraf vastgesteld product zo goed mogelijk moeten leveren. Van belang hierbij is, dat de output
gemakkelijk te meten is en dat een volumeschatting kan worden gemaakt voor het volgend jaar.
4 Zie Werken aan vertrouwen, een kwestie van aanpakken, Strategisch akkoord voor kabinet CDA, LPF en VVD, 3 juli 2002,
www.minaz.nl/kabinetsformatie
5 Zie F.A.G. den Butter en R.M.A. Jansweijer, Staatsschuld niet onschuldig , ESB, 29 september 2000
Copyright © 2002 – 2003 Economisch Statistische Berichten (www.economie.nl)