Uit de column van Bas Jacobs

Column ESB
459Jaargang 100 (4715) 13 augustus 2015
D
e overheid heeft jarenlang ge ­
roepen een belastingherzie­
ning te willen doorvoeren.
Velen hopen nu dat de bezem wordt
gehaald door de vele toeslagen, waar ­
door de Belastingdienst overspannen
is geraakt. De discussie rond Piketty
plaatste de fiscale behandeling van ver ­
mogens en erfenissen volop in de belas­
tingstelling. De Grote Recessie heeft
eens te meer duidelijk gemaakt hoe
gevaarlijk lange hefbomen zijn voor de
macro ­economische en financiële sta ­
biliteit van Nederland. Dankzij fiscale
subsidies zijn zowel de pensioenvermo ­
gens als de hypotheekschulden enorm.
En bankbalansen beslaan meer dan
vier maal het Nederlandse inkomen en
maken banken te groot om te falen.
De verwachtingen waren al minimaal.
In de Kamerbrief die staatssecretaris
van Financiën Wiebes op Prinsjesdag publiceerde, was er geen
sprake van een substantiële lastenverschuiving van arbeid naar
kapitaal. De fiscale subsidies op huizen en pensioenen en de
erfenisbelastingen werden buiten de politieke orde geplaatst.
Zo resteerde een bescheiden agenda van een belastinghervor ­
ming gericht op vereenvoudiging en het bevorderen van de
structurele werkgelegenheid. In een Kamerbrief van 19 juni
publiceerde Wiebes zijn voorlopige uitwerking , waaruit maar
één conclusie kan worden getrokken: de belastingherziening
2016 is een farce.
Het motorblok van de kabinetsplannen is 5 miljard lastenver ­
lichting. 3,5 miljard daarvan gaat naar verlaging van de tweede
en derde schijf en de verlenging van de derde schijf. Dit zijn
beide maatregelen die volgens het CPB een verwaarloosbare
invloed hebben op de structurele werkgelegenheid. De op ­
brengst is daarom geen 100.000 banen – iets wat aldoor hoog
van de toren werd geroepen – maar hooguit 35.000 banen,
structureel. Het belastingstelsel wordt niet doelmatiger om
inkomen her te verdelen, want de kabinetsplannen versterken
de bevoorrechte positie van de middengroepen ten koste van
de lage en hoge inkomensgroepen (Zoutman et al. , 2015). Om
structureel meer werk te genereren is het beter de werkende
armen veel meer lastenverlichting te bieden. Het belastingstel ­
sel wordt ook niet eenvoudiger, want geen aftrekpost, toeslag
of heffingskorting wordt geschrapt.
De regering weigert nog altijd een vermogenswinstbelasting in
te voeren. Het box ­3­regime is een bizar fiscaal curiosum dat,
behalve in Nederland, nergens ter wereld bestaat. Sterker, de
gekkigheid in box ­3 wordt alleen maar groter. Verschillende
fictieve rendementen worden voorgesteld voor spaargeld, on ­
roerend goed en beleggingen. Dat zal een recept worden voor
belastingarbitrage. De fiscale subsidies op bedrijfsschulden
worden ook na vijf jaar financiële crisis
niet gestaakt. De regering suggereert
een verlaging van de vennootschaps­
belasting (vpb) en een beperking van
de renteaftrekbaarheid. Hiermee doet
de regering economisch het verkeerde:
investeringen van bedrijven die in Ne
­
derland investeren zwaarder belasten
en de belastingen verlagen op winsten
van bedrijven die zich in Nederland
vestigen, zoals multinationals en brie ­
venbusmaatschappijen. Het is beter als
de overheid een vermogensaftrek in de
vpb invoert waarbij de kosten van zo ­
wel vreemd als eigen vermogen gedeel ­
telijk aftrekbaar zijn, zonder het vpb ­
tarief te verlagen. Ook dan verdwijnt
de fiscale subsidie op bedrijfsschulden,
Nederland wordt dan niet een nog gro ­
ter belastingparadijs en investeringen
in Nederland worden niet onnodig ontmoedigd.
Om het belastingplan van een Kamermeerderheid te voorzien
had de regering beleidsopties toegevoegd. Die belandden direct
in de vuilnisbak toen het CDA overstag ging bij vijf miljard
lastenverlichting. Het goede plan om het lage btw ­tarief op te
hogen naar het gewone tarief – bij gelijktijdige verlaging van
de tarieven op arbeid – werd vakkundig door hetzerige media
‘kaltgestellt’. Er komt evenmin een uitbreiding van het lokale
belastinggebied met bijbehorende lastenverlichting op arbeid.
Het enige positieve is dat de overheid eindelijk een budgettaire
stimulans geeft aan de economie. Tussen 2011–2015 namen
de overheidsuitgaven met 26 miljard euro af en stegen de belas­
tingen met 19 miljard euro. Mede dankzij macro ­economisch
wanbeleid is Nederland tijdens de Grote Recessie tussen de tien
en vijftien procent van het inkomen structureel kwijtgeraakt.
Volgens CPB ­schattingen kampt de economie in 2016 nog met
forse onderbesteding , gezien een outputgap van –4 procent.
Wie had toch gedacht dat de regering in 2016 alsnog keynesi­
aans beleid zou gaan voeren – tegen de Brusselse begrotingsre ­
gels in? Maar beter na zes jaar gekeerd dan eeuwig gedwaald.
Het is wel lastig om Rutte, Dijsselbloem en alle anderen nog
serieus te nemen. Sinds 2010 hebben zij als een bezetene be ­
zuinigd en belastingen verhoogd. Maar op Prinsjesdag strooi­
en ze vijf miljard aan lastenverlichting in het rond, zonder één
serieuze hervorming in het belastingstelsel door te voeren. De
overheid gedraagt zich met het begrotingsbeleid steeds meer
als een dronken taxichauffeur.
LITERATUUR
Zoutman, F.T., B. Jacobs en E.L.W. Jongen (2015) Optimal redistributive taxes
and redistributive preferences in the Netherlands . Ongepubliceerd werkdocu-
ment aan de Erasmus Universiteit Rotterdam/CPB.
Belastingherziening is een farce
BAS JACOBS
Bijzonder hoogleraar aan de Erasmus
Universiteit Rotterdam en voorzitter van de Koninklijke Vereniging voor de Staathuis- houdkunde