Promotiebespreking: Roweno Heijmans

De EU heeft als ambitie om Europa tot het eerste klimaatneutrale continent ter wereld te maken. Hiervoor kondigt ze grootschalige pakketten aan met toekomstige maatregelen. Echter, door de inrichting van het European Union Emissions Trading Scheme (EU ETS), kunnen deze maatregelen averechts gaan werken.

In veel opzichten is het EU ETS een schoolvoorbeeld van emissiehandel: bedrijven krijgen of kopen emissierechten, en moeten die weer inleveren als ze broeikasgassen uitstoten. Heeft een bedrijf rechten over, dan mag het die bewaren voor later.

Minder gebruikelijk is dat de uitgave van nieuwe rechten afneemt naarmate de voorraad ongebruikte rechten toeneemt. Zo’n ‘endogene cap’ is bedoeld om vraag en aanbod van emissierechten in balans te brengen.

Mijn onderzoek wijst uit dat de EU zichzelf met deze cap behoorlijk in de vingers snijdt. Geanticipeerd beleid met als doel het in de toekomst terugdringen van de uitstoot kan er door de cap toe leiden dat juist de totale uitstoot toeneemt. Een bedrijf dat in een stringent toekomstig klimaatbeleid voorziet, heeft namelijk nauwelijks prikkels om zijn emissierechten voor later te bewaren. Als gevolg hiervan neemt vandaag het gebruik van de emissierechten toe.

Deze toename in het gebruik van emissierechten leidt tot een afname van het overschot aan rechten. Het systeem reageert daarop door de uitgifte van nieuwe rechten minder te verlagen – met andere woorden: de totale uitgifte van rechten neemt toe. Als antwoord op het strenge toekomstige klimaatbeleid stijgt daarom de uitstoot. Berekeningen laten zien dat een aangekondigde beleidsmaatregel die in 2050 de uitstoot met 100 ton CO2 reduceert, in de overige jaren leidt tot een toename van 180 ton CO2 aan extra gebruikte rechten.

Mijn onderzoek onderstreept de noodzaak om het EU ETS grondig te herzien. Hier gloort er licht aan de horizon. Als uitwerking van de Europese Green Deal heeft de EU een tweede ETS aangekondigd voor gebouwen en wegtransport. Hoewel dit nieuwe systeem ook een endogene cap heeft, reageert de uitgifte van rechten op de prijs voor de emissierechten in plaats van op de prijs van het overschot. Hierdoor lijdt het nieuwe ETS niet aan dezelfde Groene Paradox die het EU ETS plaagt. De Commissie zou ook het bestaande ETS moeten herzien naar het voorbeeld van het tweede.