Promotie

promotie
De vraag hoe mensen zich gedragen
gemiddelde resterende prijs overin situaties van risico raakt aan de
stijgen. De resultaten wijzen in de
basis van praktisch iedere discipline
richting van referentie-afhankelijke
binnen de economische wetenschap.
beslissingstheorieën als prospect
Er bestaat momenteel een breed
theory, en geven aan dat padafhanscala aan theorieën op dit gebied.
kelijkheid relevant is, zelfs wanneer
Bekende voorbeelden zijn de normagrote, echte geldbedragen op het
tieve verwachte-nutstheorie van Von
spel staan.
Neumann en Morgenstern (1944) en
In hoofdstuk 2 onderzoek ik hoe
de beschrijvende prospect theory van
het risicogedrag in DOND afhangt
Kahneman en Tversky (1979). Het
van de context, in de zin van de
empirisch toetsen van dergelijke thegrootte van de prijzen waarmee het
orieën is echter niet eenvoudig geblespel begint. In dit hoofdstuk wordt
ken. De eerste onderzoeken waren
gebruikgemaakt van een grotere
Assem, M.J. van den
meestal gebaseerd op antwoorden op
dataset, die bestaat uit tien edities
hypothetische vragen. Met de opkomst (2008) Deal or no deal?
die onderling sterk verschillen in
Decision making under risk de grootte van de prijzen. Deze
van de experimentele economie nam
in a large-stake TV game
de populariteit van experimenten met
grote dataset en de verschillen in
show and related experiechte geldbedragen toe, maar door
de grootte van de prijzen waarmee
ments. Rotter­ am: Erasmus het spel begint, maken het mogelijk
d
beperkte onderzoeksbudgetten bleven
I
de gehanteerde bedragen klein. Buiten Research ­nstitute of
om framing-effecten te analyseManagement.
het onderzoekslaboratorium wordt
ren door vergelijkingen te maken
empirisch onderzoek vaak gehinderd
tussen edities. De analyses wekken
door wat men wel het joint hypothesis-probleem
de indruk dat risicogedrag zeer gevoelig is voor de
noemt. Het ondubbelzinnig waarnemen van de risicocontext van het keuzeprobleem. Beslissingen worden
houding is niet mogelijk, omdat de mensen van wie het
voornamelijk gedreven door de relatieve grootte van de
gedrag wordt bestudeerd niet weten wat de werkelijke
geldbedragen, en niet of nauwelijks door de absolute
kansverdeling is, en omdat de ideeën die zij hebben
grootte. Voor een gegeven editie van DOND hebben
over de kansverdeling niet bekend zijn bij de onderveranderingen in de bedragen die op het spel staan
zoeker. Voor economen is het tv-spelprogramma Deal
een sterk effect op de risicohouding en het keuzegeor No Deal (DOND), in Nederland ook bekend onder
drag, terwijl verschillen in de bedragen bij de start
de naam Miljoenenjacht, in dit verband interessant.
van het spel nauwelijks van invloed zijn. De resultaten
Bij DOND staan gigantische geldbedragen op het spel
geven aan dat bedragen vooral worden geëvalueerd in
en anders dan bij andere shows gaat het bij DOND
verhouding tot een subjectief referentiekader in plaats
om zeer simpele ja/nee-beslissingen (deal of no deal).
van in termen van de absolute waarde.
Deze beslissingen vereisen nauwelijks of geen vaardigHet laatste hoofdstuk betreft een onderzoek naar
heden, kennis of strategie, en de verdeling van kansen
random task incentive systems (RTISs), waarbij
en uitkomsten is eenvoudig en met nagenoeg volledige
het DOND-spel in laboratoriumexperimenten wordt
zekerheid bekend. Bovendien bestaat het spel uit
nagespeeld. Een RTIS is een beloningsmethode die
meerdere rondes, waardoor DOND interessant kan zijn
vaak wordt gehanteerd bij economische experimenten,
voor de analyse van padafhankelijkheid in risicogedrag,
waarbij slechts een willekeurig geselecteerde taak voor
of, anders gezegd, van de invloed van voorafgaande
echt geld wordt gespeeld. Een dergelijke belonings­
uitkomsten op de risicohouding. In dit proefschrift anamethode wordt met name gehanteerd wanneer
lyseer ik het risicogedrag van kandidaten in televisieonderzoeksbudgetten beperkt zijn en wanneer men
afleveringen en van studenten die het spel spelen. In
inkomenseffecten door uitkomsten van voorafgaande
hoofdstuk 1 analyseer ik het risicogedrag van 151 kantaken wil voorkomen. Ik vind aanwijzingen voor een
didaten uit Nederland (51), Duitsland (47) en Amerika
vertekend niveau van risicoaversie, frequentere
(53), en van tachtig studenten die deelnamen aan
beslissings­outen en beïnvloeding van keuzes door
f
een DOND-experiment in een collegezaal. Voor iedere
uitkomsten van voorafgaande taken, en meen dat
steekproef vind ik dat een eenvoudige implementatie
voorzichtigheid betracht zou moeten worden bij de
van prospect theory de keuzes van de deelnemers
toepassing van RTISs.
duidelijk beter verklaart dan verwachte-nutstheorie.
Literatuur
De grootste verliezers en de grootste winnaars blijken
Kahneman, D. en A. Tversky (1979) Prospect Theory: an analysis
een abnormaal lage risicoaversie te hebben. Deze
of decision under risk, Econometrica, XLVII, 263-291.
constatering komt overeen met de zogenaamde breakVon Neumann, J. en O. Morgenstern (1944) Theory of games and
economic behavior. Princeton University Press.
even- en house-money-effecten die zich voordoen
wanneer een referentiepunt gehanteerd wordt dat zich
Martijn van den Assem
traag aanpast aan nieuwe situaties en blijft hangen bij
Universitair docent bij de sectie Finance van de Erasmus
oude verwachtingen. Veel verliezers gedragen zich zelfs
School of Economics
risicozoekend door bankbiedingen te weigeren die de

606

ESB

93(4544) 3 oktober 2008