All Conranl
preadvies voor de Vereniging voor de
Staathuishoudkunde. Hij probeerde daarin
de economen af te brengen van hun voorkeursscenario’s die gebaseerd zijn op een
keuze tussen centralisatie of decentralisatie, waardoor zij elkaar uitsluiten. Zo zijn
er scenario’s die de prijscompensatie vervangen door belastingverlichting en andere
die de automatische koppeling vervangen
door beleidsmatige waardoor elke centralistische bei’nvloeding van de loonvorming
wordt uitgesloten. Vos concentreert zich
volledig op de arbeidsmarkt. Hij stelt vast
dat prijscompensatie en minimumloon de
ZWEEDEN
positie van de werknemer niet langer beschermen. Verder constateert hij dat de organisatie van het werk en de daarbij behorende loonstructuur gebaseerd zijn op
Convergentie van opvattingen spreekt
schaarsteverhoudingen van een vroegere
ook uit de beleidsadviezen die van de kant
arbeidsmarkt, De arbeidsmarkt van tegenvan de Sociaal-Economische Raad worden
woordig werkt als een ultracentrifuge
ingebracht. Het rapport van de Commissie
waarin minder produktieve werknemers
van Economische Deskundigen liep paralvan produktieve worden gescheiden. Een
lel met dat van de Commissie Ontwikke- vergroting van de afstand tussen loon- en
ling Nationale Economic. Dat is niet zo
uitkeringsniveau leidt naar zijn mening
verbazingwekkend omdat in beide cornniet tot een beter functioneren van de armissies dezelfde onafhankelijke deskundi- beidsmarkt. Gegeven de werking van de
gen hun inbreng hebben geleverd. In deze
centrifuge zullen de lonen het dalende uitrapporten ligt de nadruk op stimulering keringsniveau volgen. Wel is een aanpasvan de economische groei door middel van
sing van prijscompensatie, minimumloon,
krachtige investeringsimpulsen. Minder
minimumjeugdloon en ambtenarentrend
ligt het accent op bezuinigingen en snelle nodig in het kader van een arbeidsmarktbevermindering van het financieringstekort.
leid waarin de kans op deelneming aan het
De vier elementen die de economische des- arbeidsproces hoger wordt aangeslagen dan
kundigen van de SER aangeven voor het beloningsniveau bij de start. Pas na die
groeistimulering vallen toch samen met de start, zegt Vos, begint de arbeidservaring
beleidsopties van het kabinet. De middelen
die en de basis is voor de toekomstige inkovoor het beleid dat zij aanbevelen, moeten
mensverwerving en het draagvlak moet
immers worden vrijgemaakt door matiging vormen voor de maatschappelijke produkvan de inkomens en een zekere ontkoppetie in de jaren negentig.
ling van lonen en sociale uitkeringen in de
Zijn boodschap is: we moeten het door
eerstkomende jaren.
arbeidservaring gevormde ,,human capiMeer dan het kabinet voor ogen staat
tal” zo goed mogelijk beschermen. De jonzullen bij de komende bezuinigingsronden geren die als nieuwkomers op de arbeidsmateriele overheidsuitgaven en investe- markt verschijnen moeten nu de kans krijringen moeten worden ontzien. Het meest
gen. Krijgen zij die niet, dan zal er in de jafrappante verschil met het regeringsbeleid ren negentig opnieuw sprake zijn van een
is de nadruk die zij leggen op economische
ontregelde arbeidsmarkt. In die zin moet
groei. Die groei zal naar hun mening ten
zijn pleidooi voor verlaging van het jeugdminste 3,5 procent per jaar moeten bedra- loon worden begrepen,zo goed als zijn argen, omdat bij een groei van 1 procent, zo- gumentatie voor verbreking van de ambteals voorzien bij ongewijzigd beleid, er elk narentrend, die immers in strijd is met de
jaar opnieuw een gat van f. 4,5 mrd. ont- nieuwe schaarsteverhoudingen op de arstaat dat telkens tot besnoeiingen op de in- beidsmarkt.
komens van overheidspersoneel en uitkeVos’ theorie van de aanbodeconomie op
ringstrekkers zal leiden, of tot een verho- de arbeidsmarkt is een andere invalshoek
ging van de belasting- en premiedruk.
om wijziging van de beloningsverhoudinVoor de inkomensmatiging introduceren gen te bepleiten en opheffing van een belode deskundigen een nieuw begrip: de maat- ningsstructuur die gebaseerd is op oude
schappelijke arbeidsproduktiviteit, dat is schaarsteverhoudingen. Hij wil ook af van
de totale economische produktie per inko- de indexeringssystemen en de netto-nettomenstrekker. Als alle inkomens niet sneller koppeling, die de besluitvorming over het
stijgen dan deze produktiviteit ontstaat sociaal politieke compromis grotendeels
niet elk jaar dat gat in de publieke finan- hebben geautomatiseerd. Een actieve en efcien. Dat gat moet ontstaan, doordat het ficiente beleidsvorming vraagt naar zijn
aantal inkomenstrekkers met 1,5 procent mening om een beleidsmatige koppeling,
jaar stijgt en de produktie met niet meer zoals die ook werd aanbevolen door de
dan 1 procent. Het is een fraai sluitende commissie-Wagner in haar rapport over
analyse, maar de geboden uitweg heeft het industriebeleid. Vos is met zijn ideee’n
toch iets van het advies aan de baron Von duidelijk een stap verder dan de vakcentraMiinchhausen om zich aan zijn eigen ha- les en de bonden die, in het licht van het
ren uit het moeras te trekken.
nieuwe sociaal-politieke compromis, hun
Een niet minder belangwekkende bijdra- ruiloffers willen brengen met behoud van
ge aan de discussie leverde de econoom van de indexerings- en koppelingssystemen.
de Industriebond FNV, Piet Vos, in diens
A. F. van Zweeden.
Nieuw sociaalpolitiek compromis
A. F. VAN
Het in de pers als ,,Haags wonder” en
,,godsgeschenk aan het nieuwe kabinet”
bestempelde akkoord in de Stichting van
de Arbeid over het arbeidsvoorwaardenbeleid lijkt een nieuwe periode in onze arbeidsverhoudingen in te luiden. De nadruk
moet vallen op het beleid dat werkgevers
en werknemers binnen hun eigen verantwoordelijkheid willen gaan voeren: het arbeidsvoorwaardenbeleid zoals dat in decentrale onderhandelingen vorm moet krijgen. Een dag voor dat ,,wonder” zich voltrok, bleek immers dat beide partijen er ten
opzichte van het regeringsbeleid nog steeds
de oude, vertrouwde tegengestelde opvattingen en gevoelens op na houden. Van een
werkelijke harmonisatie van doelstellingen
en uitgangspunten kunnen we daarom nog
niet spreken.
Toch voltrekt zich wel Sets van een convergentie van belangen en strevingen die
het een kabinet van rechtse signatuur toch
wat gemakkelijker zal maken een koers uit
te zetten. Van groot belang is dat de in de
vorm van een intentieverklaring gepresenteerde beleidsaanbevelingen aan cao-partijen niet beperkt is tot het openbreken van
de cao’s voor 1982 of die tot het jaar 1983,
maar dat partijen zich uitspreken voor een
gezamenlijke beleidsaanpak voor een langere periode die gericht moet zijn op een
betere verdeling van de bestaande werkgelegenheid en het scheppen van banen voor
jongeren. Voor dat doel stelt de vakbeweging vrijwel de gehele loonruimte beschikbaar. Zelfs is zij bereid daarbij rekening te
houden met de zwakke financiele positie
van de bedrijven, opdat arbeidstijdverkorting niet tot verhoging van de kosten zal
leiden.
Zo onverwacht als in sommige commentaren wordt aangenomen, heeft zich de
ommekeer niet voltrokken. De bereidheid
van de vakbonden om loon in te leveren
voor werk was niet aan de aandacht van de
werkgevers ontsnapt. Op 22 oktober, toen
het centrale overleg met het vorige kabinet
vastliep, kondigde Van Veen aan dat hij
namens de werkgeversverbonden half november met concrete voorstellen zou komen over herverdeling van arbeid en bestrijding van de jeugdwerkloosheid. Al wat
Kok te doen stond was, staande de persconferentie na afloop van de eerste overlegronde met het nieuwe kabinet, Van Veen
vast te pinnen op het onmiddellijk heropenen van het onderlinge overleg.
ESB 1-12-1982
1291