Nederlandse consument komt langzaam uit de put
Aute ur(s ):
R.A.J. Bosman (auteur)
Deze rub riek wordt maandelijks samengesteld door Ronald Bosman, Rob ert-Paul Berb en, Maarten van Rooij en Ad Stokman van De
Nederlandsche Bank. R.A.J.Bosman@dnb.nl
Ve rs che ne n in:
ESB, 89e jaargang, nr. 4439, pagina 380, 6 augustus 2004 (datum)
Rubrie k :
dnb-conjunctuurindicator
Tre fw oord(e n):
De Nederlandse consument is al geruime tijd van streek. Psychologische factoren kunnen hierbij een rol spelen.
De dnb-conjunctuurindicator wijst op een economisch herstel, maar de realisatiereeks toont aan dat de Nederlandse economie nog
onderkoeld is (zie figuur 1). De belangrijkste oorzaak van de huidige recessie was de stagnatie van de wereldhandel, maar binnenlandse
factoren hebben ook een rol gespeeld. Zo zitten Nederlandse consumenten al geruime tijd in de put, getuige het zeer lage
consumentenvertrouwen. Tijdens de neergaande economie hebben zij hun besparingen als percentage van het beschikbare inkomen
verhoogd, waardoor de volumegroei van de consumptie is afgenomen. Dit proces heeft de recessie versterkt.
Figuur 1. Dnb-conjunctuurindicator
Historisch perspectief
Sinds 2000 is de groei van het particuliere consumptievolume in sneltreinvaart afgenomen. In 1998 en 1999 groeide de consumptie nog
flink met respectievelijk 4,8 en 4,7 procent, terwijl er in 2003 een krimp was van 1,2 procent. In de periode na de Tweede Wereldoorlog
heeft zich alleen in de jaren 1951 en 1981 een grotere daling van de consumptie voorgedaan. Ook de huidige terugval, een daling van de
consumptiegroei met zes procentpunt in vier jaar tijd, is vrij uitzonderlijk. Alleen eind jaren zeventig van de vorige eeuw was de terugval
sterker, met een daling van 9,2 procentpunt in vijf jaar.
Kwestie van vertrouwen
figuur 2 toont de ontwikkeling van het consumentenvertrouwen, de werkloosheidsverwachtingen en de particuliere consumptie. Zoals
uit figuur 2 blijkt, hangt het consumentenvertrouwen samen met de consumptie en is in Nederland erg snel verslechterd. Tussen maart
2000 en december 2001 daalde het consumentenvertrouwen met 33 punten. Ter vergelijking: in het eurogebied was de daling in deze
periode slechts 13 punten. In 2000 waren er in Nederland ruim twintig procent meer optimisten dan pessimisten. Eind 2001 waren de
pessimisten in de meerderheid met een voorsprong van tien punten. Verder is opvallend dat ook de werkloosheidsverwachtingen in 2001
sterk zijn verslechterd. Binnen een jaar veranderde een optimistische meerderheid (tien punten voorsprong) in een pessimistische
meerderheid (dertig punten voorsprong). Opmerkelijk is dat deze enorme verslechtering plaatsvond tegen de achtergrond van een
dalende werkloosheid. Het dieptepunt werd uiteindelijk bereikt in de zomer van 2003. Het consumentenvertrouwen bereikte toen het
laagste niveau sinds 1983.
Figuur 2. Particulier consumptievolume, consumentenvertrouwen en werkloosheidsverwachting, in procentuele mutaties
respectievelijk saldo optimisten en pessimisten
Uit recent onderzoek voor een aantal grote oeso-landen blijkt dat het consumentenvertrouwen maar voor een deel wordt bepaald door
macro-economische factoren (Golinelli & Parigi, 2003). Bovendien verschillen deze economische factoren per land en veranderen zelfs
over de tijd. Dit betekent dat psychologische factoren, zoals onzekerheid of kuddegedrag (elkaar de put in praten), waarschijnlijk ook een
belangrijke rol spelen. Zo hebben de afgelopen jaren in Nederland politieke onzekerheid en collectieve onvrede over publieke
voorzieningen (wachtlijsten in de zorg, et cetera), en mogelijk ook de pensioenfondsproblematiek en de invoering van de euro, het
consumentenvertrouwen negatief beïnvloed.
Vooruitblik
Hoewel het consumentenvertrouwen zich nog altijd op een laag niveau bevindt, is het iets verbeterd in de afgelopen zes maanden.
Consumenten zullen waarschijnlijk voorzichtig blijven dit jaar, mede doordat de werkloosheid nog verder stijgt. Volgend jaar echter zet
het economisch herstel naar verwachting flink door en zullen consumenten meer gaan uitgeven.
Ronald Bosman
Literatuur
Golinelli, R. & Giuseppe Parigi (2003) What is this thing called confidence? A comparative analysis of consumer confidence indices in
eight major countries, Discussion Paper 484, Bank of Italy, 2003.
Copyright © 2004 – 2005 Economisch Statistische Berichten (www.economie.nl)