Kent u Spitting Image nog? De geniale satirische poppenserie op de BBC die zijn hoogtijdagen kende in de tijd van Thatcher en Reagan. En wel de scene waarin Thatcher langs een krot loopt en tegen haar ambtenaar zegt: ‘My word, this dump! Whose is this?’ ‘It’s yours, prime minister.’ ‘Gosh, let’s privatize it.’
Privatiseren
Vanaf de tijd dat de Britten in deplorabele staat verkerende diensten als British Rail gingen privatiseren, staat private uitvoering van publieke taken in een kwaad daglicht. Ik hoef maar ‘Wijkertunnel’ te roepen en u realiseert zich dat we ook in Nederland op zijn best gemengde ervaringen hebben. Nu gemeenten met minder geld meer moeten doen, kan het tij keren.
Stel je wilt werkloze jongeren helpen. Je kunt dan als politicus tamboereren op het feit dat je miljoenen spendeert aan jeugdwerkloosheid, zeg maar de methode-Asscher. Probleem 1: je hebt geen miljoenen. Probleem 2: de overheid heeft een droevige staat van dienst in het bereiken van publieke doelen op dit terrein. Het kan anders.
Social impact bonds
Particuliere investeerders stappen met zogeheten social impact bonds in deze markt. Een recent initiatief is van Start Foundation en ABN Amro, die € 680.000 in het Rotterdamse bedrijf de Buzinezzclub investeren om werkloze jongeren zonder startkwalificatie aan het werk of terug naar school te helpen. De gemeente Rotterdam betaalt de investeerders op basis van het aantal bespaarde uitkeringen.
Private partijen
Zo gebruik je private partijen om publieke doelen te bereiken. Sociale ondernemers hebben middelen nodig om hun werk goed te doen en particuliere investeerders kunnen voorfinancieren en risico’s inschatten. Worden de publieke doelen bereikt, dan keert de overheid uit. Gaat het mis, dan zijn de investeerders het haasje.
Verspilling
Het resultaat is dat publieke doelen met minder verspilling bereikt worden, sociale innovatie en ondernemerschap worden aangewakkerd. Als bonus kunnen betrokken banken hun maatschappelijke gezicht eindelijk eens laten zien. De gebieden waarop dit toegepast kan worden zijn onuitputtelijk: werkgelegenheidsbeleid, zorg, stedelijke vernieuwing, welzijn of reclassering.
Beperking
Kunnen social impact bonds massaal uitgerold worden? Helaas niet. Het addertje onder het gras heet meetbaarheid. Investeerders willen uiteraard wel geld zien als er goed werk geleverd wordt door de sociale ondernemer. Dit vereist dat je prestaties objectief kunt meten, wat in de praktijk vaak ‘kosten besparen’ betekent. Wel wat schraal als belangrijke publieke maar moeilijk in harde euro’s om te zetten baten daardoor minder aandacht krijgen. Gelukkig zijn er steeds meer onderzoeksmethodes om publieke baten in het sociale domein te meten, zodat de weg vrijkomt voor andere toepassingen dan lompe kostenbesparingen. Wie weet loopt Thatcher 2.0 morgen door een volledig opgeknapte krottenwijk, privaat geregeld met publiek geld.
Naschrift
Dat social impact bonds niet zonder gevaar zijn, laat Bas van der Klaauw hier zien. In Rotterdam wordt een rekenmodel van ORTEC gebruikt om verwachtte uitkeringslasten te bepalen. Het bepalen van de juiste specificatie voor dit soort modellen is lastig. Daarnaast wordt het model geschat op historische data en is dus de vraag hoe goed de voorspellende waarde daarvan is. Het ligt daarom voor de hand dat er een bias in de modellen zit, die voor de gemeente Rotterdam erg nadelig kan uitpakken. Dat is natuurlijk altijd het gevaar: een overheid die te optimistisch is en de private partijen die er met de buit vandoor gaan (feitelijk ook wat er met de Wijkertunnel gebeurd is). Dat doet niets af aan het algemene punt dat deze ontwikkeling kansrijk is.
Auteur
Categorieën