In de enorme –en terechte- commotie over “Libor-gate” is tot nog toe de vraag op de achtergrond gebleven wie schade heeft ondervonden van de manipulaties en hoe groot die schade is. De zaak wordt door autoriteiten geweldig hoog opgespeeld, getuige de hoge schikking die Barclays met de Britse autoriteiten heeft getroffen en de hoge bedragen die de ronde doen voor boetes van andere banken. Dat wekt de indruk dat de schade voor marktpartijen ook heel hoog geweest is en claims zouden worden voorbereid. Te hopen valt uiteraard dat het aangekondigde officiële onderzoek hier straks licht op werpt, maar het is goed mogelijk dat dit licht niet erg helder wordt, waarover hieronder meer.
Wat naar buiten is gekomen, is dat de “London interbank offering rate” in de eerste jaren van de bankencrisis vaak lager is vastgesteld dan de banken effectief op de markt betaalden. Dat moet in verband gebracht worden met hun balansmanagement. De banken wilden absoluut niet de indruk wekken dat ze moeilijk aan geld kwamen en daarom hoog boden; het lijkt zonneklaar dat deze gemanipuleerde rapportages vanuit de treasuries van de betrokken banken gedirigeerd werden, met instructie van hogerhand.
Al sinds de zestiger jaren van de vorige eeuw neemt het internationale bedrijfsleven krediet in dollars en ponden op met een variabele rente gebaseerd op Libor. Het uitstaande bedrag is zeer hoog. Het bizarre gevolg van het schandaal is dus dat dit bedrijfsleven volstrekt geen schade heeft ondervonden van te lage Libor-tarieven, integendeel, er van heeft geprofiteerd! Particulieren met hypotheken op Libor-basis ( vooral in Engeland komt dit voor ) profiteerden er ook van, in tegenstelling tot wat vaak wordt gesuggereerd. Claims van kredietnemers vallen dus niet te verwachten; de schade ligt hier bij banken die Libor-kredieten verstrekten, inclusief de banken die aan het gesjoemel meededen!
Libor speelt ook een belangrijke rol in derivaten: renteswaps en futures. Hier ligt de schadeverdeling veel ingewikkelder. Banken, institutionele beleggers, handelaren en bedrijven maken er veel gebruik van. Als zij een renteswap sloten om zich tegen rentestijging af te dekken en dus variabele rente ontvingen, hebben zij pech gehad. Maar de grote professionele partijen, commodity traders inbegrepen, hebben meestal posities twee kanten uit, en dan wordt de schade dus ingewikkeld.
De schadevraag wordt nog ingewikkelder als, wat in latere jaren ook gebeurd schijnt te zijn, door banken te hoge Libor-tarieven zijn doorgegeven, bijvoorbeeld in een poging om een scheef zittende derivatenpositie te accomoderen. Er zou daarbij ook wel zijn samengespannen tussen handelaren van verschillende banken. Als dit al gebeurd zou zijn, is het moeilijk voor te stellen dat afwijkende tarieven van een of enkele banken een aanmerkelijke invloed hadden op het officiële Libor-tarief, dat een gemiddelde van 16 banken is.
Al met al lijkt de aanwijsbare schade van het Libor-schandaal voor het bedrijfsleven gering tot afwezig en binnen de financiële wereld en beleggers zeer divers. De zeer hoge boetes die zijn opgelegd of in de maak zijn, lijken vooral bedoeld te zijn als afstraffing voor het gebrek aan integriteit dat het grote, internationale bankwezen (wederom) aan de dag heeft gelegd. De schade die daardoor ontstaat wordt bij elk nieuw incident groter.
Over de auteur:
Prof. Dr. D. M. N. van Wensveen is oud-bankier en oud-hoogleraar Financiële Instellingen aan de UvA en de EUR
Auteur
Categorieën