juli 1988
Conjunctuurbericht
Centraal bureau voor de statistiek
Samengestelddoorde hoofdafdeling Nationale rekeningen
In mei was het volume van de gemiddelde dagproduktie in de Industrie, voor seizoeninvloeden gecorrigeerd, 1% groter dan in april. Volgens de conjunctuurtest in de Industrie stegen in mei de orderontvangst en de orderpositie licht ten opzichte van april. De beoordeling van orderontvangst en -positie toont, vanaf begin dit jaar, een verbetering. De produktie in de bouw groeide, onder invloed van
gunstige weersomstandigheden, in het eerste kwartaal van dit jaar fors. Het vertrouwen van de consumenten in de ontwikkeling van de Nederlandse economie is volgens de index van het consumentenvertrouwen in juni iets verslechterd ten opzichte van mei. Het volume van de in- en uitvoer
nam in het eerste kwartaal van dit jaar met 6% respectievelijk 5% toe. Voor het jaar 1987 werden
dezelfde groeicijfers geregistreerd. Het prijsindexcijfer van de gezinsconsumptie is tussen midden
mei en midden juni licht gedaald. De uitvoerprijzen gaven in maart, voor het eerst na een periode van
twee en een half jaar, weereen stijging tezien. Bij de invoerzettede prijsdaling zich voort. De beurswaarde-index algemeen bereikte in juni het hoogste niveau van het afgelopen halfjaar. In het tweede
kwartaal van dit jaar nam het aantal uitgesproken faillissementen, na een periode van daling, toe. In
het eerste kwartaal van 1988 werd 3% meer consumptief krediet verstrekt dan in de overeenkomstige
periode een jaar eerder. De groei was lager dan die in het vierde kwartaal van 1987. De rente liep in de
laatste maanden weer iets op.
Dit blijkt uit gegevens die op 15 juli beschikbaar waren. In de Focus wordt nader ingegaan op de ontwikkeling van de buitenlandse goederenhandel in het eerste kwartaal van 1988.
Produktie
Het volume van de gemiddelde dagproduktie in de Industrie
was, voor seizoeninvloeden gecorrigeerd, in mei 1% groter
dan in april. Na een betrekkelijk stabiel verloop in de loop
van 1987 nam de produktie in het eerste kwartaal van dit
jaar duidelijk toe. In de twee daarop volgende maanden viel
de bedrijvigheid, ten opzichte van dit hoge niveau, iets
terug.
Gemiddeld over de eerste vijf maanden van dit jaar lag het
niveau van de gemiddelde dagproduktie in de Industrie
2,5% boven dat van dezelfde periode van vorig jaar. Bedrijfsklassen met een hogere groei dan dit industriele
gemiddelde waren de papier- en grafische Industrie, de
chemische, de rubber- en kunststofverwerkende, de houten bouwmaterialen- en de basismetaalindustrie. Bedrijfsklassen met een geringere groei waren de overige metaal-
industrie en de voedings- en genotmiddelenindustrie. De
produktie in de textiel- en kledingindustrie lag in de eerste
vijf maanden van dit jaar onder het niveau van het overeenkomstige tijdvak van 1987.
Produktie Industrie (volume – seizoengecorrigeerd)
Orderpositie
Indexcijfers 19B4 = 100
120-
Volgens de uitkomsten van de conjunctuurtest in de Industrie is de orderontvangst in mei ten opzichte van april licht
gestegen. Ook de orderpositie toonde een lichte verbetering: het indexcijfer (1984=100) steeg van 101 naar 102.
Vanaf het begin van dit jaar gaf het indexcijfer van de orderpositie een betrekkelijk stabiel verloop te zien. Gegevens
over de orderontvangst toonden in het eerste kwartaal een
groei en daarna een stabilisatie. Naast de feitelijke ontwikkeling wordt in de conjunctuurtest ook gevraagd naar de
beoordeling van de orderontvangst en orderpositie. Analyse van de antwoorden op deze vragen toont, vanaf begin
Indexcijfers 1980 – 100
(A)
(A) – voortschrijdend 3-naandsgemiddelde
110-
A
V
1
1
1
1
!
1966
ESB 20-7-1988
1
I
1
1
1
1
1987
1
I
I
I
1988
I
J A S 0 N D J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D J F MA MJ
1987
1985
1986
1968
685
dit jaar, een duidelijke verbetering van het oordeel van de
ondernemers; vooral bij ondernemers in de investeringsgoederenindustrie.
Het aantal begonnen woningen lag in het eerste kwartaal
van dit jaar 17% hoger dan in het overeenkomstige kwartaal
van 1987. Deze stijging is vergeleken met voorgaande
kwartalen hoog. Andere indicatoren voorde bouwproduktie
wijzen op een nog hogere groei. Voorlopige cijfers uit de
kwartaalrekeningen over het volume van de bouwproduktie
bestedingscategorie kleding en schoeisel (-4,6%) werd
over deze periode een prijsdaling gemeten. De overige
bestedingscategorieen stegen in prijs. De grootste prijsstij-
gingen werden geregistreerd bij de medische verzorging
(2,7%), huur, verwarming en verlichting (1,6%) en verkeer
en vervoer (1,4%).
De in- en uitvoerprijzen (unit values) van goederen gaven in
maart een onderling verschillend beeld te zien. Voor het
eerst na een periode van twee en een half jaar stegen de uitvoerprijzen weer. De stijging ten opzichte van maart 1987
(bouwnijverheid en bouwinstallatiebedrijven) geven voor
bedroeg 2%. Bij de invoerprijzen zette de daling zich voort
het eerste kwartaal een groei van ca. 40%. Deze toename is
voor een belangrijk deel toe te schrijven aan de weersomstandigheden, waardoor er in de bouw in vergelijking
met het eerste kwartaal van vorig jaar veel meer doorgewerkt kon worden. Het gemiddeld aantal produktieve uren
per arbeider in de nieuwbouw lag in het eerste kwartaal van
1987 erg laag, lager nog dan in de ook al winterse eerste
kwartalen van 1985 en 1986. De relatief grote bedrijvigheid
in de bouw heeft ook gevolgen gehad voor de toeleverende
(-3%). Het gevolg van deze ontwikkelingen was dat de ruilvoet in het goederenverkeer met het buitenland met 5%
verbeterde.
industrieen. Zo nam het volume van de produktie in de hout-
Beurswaarde-index
De beurswaarde-index algemeen, indicator voor het koersniveau op de Amsterdamse effectenbeurs, bereikte in juni
het hoogste gemiddelde niveau van het afgelopen halfjaar.
Ten opzichte van mei steeg de index met 4%. Vergeleken
met januari bedroeg de toename 15%.
en bouwmaterialenindustrie in het eerste kwartaal van 1988
met ca. 15% toe en de produktie van betonmortel zelfs met
85%.
Faillissementen
Het aantal uitgesproken faillissementen is in juni met 34%
gestegen in vergelijking met dezelfde maand van het vorig
Buitenlandse goederenhandel
De voor prijsveranderingen gecorrigeerde in- en uitvoercijfers lagen in maart resp. 12% en 8% boven het niveau van de
overeenkomstige maand in 1987. Bij de invoer droegen
vooral de grondstoffen en halffabrikaten bij tot de relatief
sterke groei en bij de uitvoer de onbewerkte agrarische produkten. De uitvoer van delfstoffen (voornamelijk aardgas)
daalde daarentegen sterk (-33%). Omdat de afzonderlijke
maandcijfers vaak sterke fluctuaties te zien geven moeten
jaar. Hierbij moet echter aangetekend worden dat er in juni
deze met enige voorzichtigheid ge’interpreteerd worden;
de dollar gestegen. Begin juni werd voor de dollar nog
fl. 1,93 betaald, op 15 juli fl. 2,09.
het is dan ook beter de gegevens over een wat langere
periode te beschouwen. In de Focus wordt dit gedaan voor
het eerste kwartaal van 1988.
Consumptie
Gemeten aan de index van het consumentenvertrouwen is
het oordeel over de ontwikkeling van de economie in juni
ten opzichte van mei iets verslechterd. In juni werd op de vijf
vragen waarop de index is gebaseerd 1% meer negatieve
dan positieve antwoorden gegeven; in mei was dit saldo
met +1% licht positief. Vanaf medio 1986 gaf de index van
het consumentenvertrouwen een dalend verloop te zien met
een dieptepunt in het vierde kwartaal van 1987 (saldo -7%).
In de eerste maanden van 1988 trad een herstel op naar het
huidige niveau, waarop de positieve en negatieve antwoorden elkaar ongeveer in evenwicht houden.
1988 meer zittingsdagen van rechtbanken waren voor het
uitspreken van faillissementen dan in juni 1987. Ook over
het tweede kwartaal als geheel was er sprake van een toename van het aantal uitgesproken faillissementen (11%); in
het eerste kwartaal was er nog een lichte daling (-1%).
Geld en krediet
In de loop van juni en de eerste helft van juli is de koers van
In het eerste kwartaal werd door f inanciele instellingen 2,2
mid gld. aan consumptief krediet verstrekt. Dit bedrag,
waarin wel de rentebetalingen maar niet de aflossingen zijn
opgenomen, was 3% hoger dan in het eerste kwartaal van
vorig jaar. Deze groei was lager dan die in het vierde kwartaal van 1987 (6%). Over 1987 als geheel bedroeg de groei
van het consumptief krediet 8%.
De rente loopt, na een periode van daling vanaf oktober
1987, de laatste maanden weer iets op. Het rendement op
staatsobligaties, indicator voor de lange termijn rente,
steeg van een gemiddeld niveau van 5,8% in april naar
6,0% in mei en naar 6,2% in de eerste weken van juli. De
Nederlandsche Bank verhoogde op 1 juli het officieel wisseldisconto van 3,25% naar 3,5%.
Prijzen
Het prijsindexcijfer van degezinsconsumptie is tussen midden mei en midden juni met 0,1% gedaald. Ten opzichte van
juni 1987 zijn de consumptieprijzen met 0,7% gestegen.
In het tweede kwartaal van 1988 lag het indexcijfer gemiddeld op 122,9 (1980=100); dit is 0,7% hoger dan in de overeenkomstige periode van verleden jaar. Alleen voor de
Mutaties hebben betrekking op de overeenkomstige periode van het voorgaand
jaar, tenzij anders vermeld.
Verbeterde cijfers worden niet als zodanig gekenmerkt.
Rente
In procenten (maandcijfersl
Verstrekt consumptief krediet
Indexcijfers 1980 – 100
U) – voortsctiri )denQ iS-naandsgemitldelde
I
1 > 1 I 1
I
I
II
III
1985
686
IV
I
II
III
1986
IV
I
II
III
1987
If
I
II
1988
1 1 1 1 I I I 1 I 1 1
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1 1 1 ! 1 1
A S Q N D J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D J F M A M J J
1987
‘.gas
1986
1988
Tabel 1. Kerngegevens recente ontwikkelingen in Nederland
Procentuele mutaties t.o.v. dezelfde periode het jaar daarvoor, tenzij anders aangegeven
198V85 1986
gemidd.
1987
1987
e
2 kw.
1988
e
3 kw.
e
e
1 kw.
maart
2
-5
4
-24
4
-6
-27
4 kw.
Trend2′
1988
april
mei
juni
VOLUMEGEGEVENS
Produktte in de nijverheid
Nijverheid (excl. bouwnijverheid)
Delfstoffenwinning
Industrie
Voedings- en genotmiddelenindustrie
Textiel-, kleding- en lederindustrie
Papier- en grafische Industrie
Chemische Industrie
Rubber- en kunststofverw. Industrie
Hout- en bouwmaterialenindustrie
Basismetaalindustrie
Elektrotechnische Industrie
Rest metaal- en overige Industrie
Openbare nutsbedrijven
2
1
2
2
1
1
5
7
-1
0
0
-6
2
2
-1
4
-1
7
1
1
1
0
-7
0
-3
2
3
-1
3
7
13
4
Buitenlandse handet (goederen}
Invoer, totaal
Grondstoffen en halffabrikaten
Consumptiegoederen
I nvesteri ngsgoederen
Algemene goederen
4
2
-4
2
4
-1
5
6
-2
2
-5
0
5
15
-2
1
-11
-3
1
-8
5
5
2
10
Bouwnijverheid: begonnen woningen
5
4
3
9
11
6
6
11
3
2
1
8
3
2
3
4
4
5
5
-3
Onbewerkte agrarische produkten
Delfstoffen
Fabrikaten
-10
4
4
Uitvoer, totaal
-15
5
6
-1
5
Consumptieve bestedingen van gezinnen
Binnenlandse consumptie, totaal
Voedings- en genotmiddelen
Duurzame Consumptiegoederen
Textiel, kleding, schoeisel e.d.
Huish. artikelen en woninginrichting
Transportmiddelen
Rest duurzame Consumptiegoederen
1
0
-1
-1
-1
5
5
11
2
2
4
2
Investeringen in vaste activa
Bruto investeringen, totaal
Bedrijven
Overheid
Kwarlaalrekeningen
Bruto Binnenlands Produkt
Bruto Nationaal Produkt
Bruto Nationaal Inkomen
0
2
4
7
10
-9
4
-1
2.3
1,7
3
-2
-24
-11
17
-7
-1
3
— 1
7
7
15
0
8
10
11
13
1
13
10
6
12
I-H-
7
I++
I++
1
I++
5
17
10
-3
16
8
14
-24
6
17
-33
10
I++
—1
I++
3
11
2
3
2
1
4
4
0
1.0
1,0
-1,0
-2,5
-4,2
-5
0,2
-2,3
-4,6
-3
-6
-9
-0,5
0,8
7
1,4
0,6
0,1
0,4
1,4
0,7
0,4
1,3
0.8
-26
-17
-20
9
15
-17
-1
5
-1
24
-7
3,3
-2
-1
-19
1,6
1.9
0,4
1,5
1.8
-6
4
-18
2
2
0
9
3
2
5
4
13
10
3
1
5
4
6
6
4
3
2
3
2
2
4
2
2
-1
10
-6
15
1
1
1+
4
0,6
1,0
-0,5
2
3
2
6
6
3
I-H|
1
2
-2
8
14
-7
7
2
-1
4
1+
1
1+
0
1
4
4
2
1
3
6
-3
2
7
3
1
2
1
2
3
2
6
4
-2
8
5
6
6
2
8
-1
-1
-4
2
2
3
2
1
—1
1
1
—1
1+
I++
1+
1+
-1
-17
2
-4
6
5
8
2
3
1,4
Huur, verwarming, verlichting en water
Rest overige goederen en diensten
2
2
1
-1
-4
-1
-5
4
6
1
7
2
3
-3
Overige goederen en diensten
4
-4
1
3
1
6
5
6
-1
-11
1
-1
9
-7
5
1
-4
3
1+
I++
|
1+
4
1+
I
1+
1+
1+
-7
1
1,9
1,9
3,6
|
|
‘
PRIJZEN
Producentenprijzen Industrie, tot. afzet
Producentenprijzen Industrie, verbruik
Ruilvoet, unit value (goederen)
Invoerprijzen, unit value
Uitvoerprijzen, unit value
2,5
2.5
1
2
Prijzen gezinsconsumptie (werknemers)
Regelingslonen particulier bedrijf
Regelingslonen overheid
Regelingslonen trendvolgers
Dollarkoers, contante notering
3
3.6
3,0
-0,6
-12,0
-21,7
2
-17
-16
-7
-11
-1,0
0,8
0,3
-0,8
0,4
-0,5
-2,0
-3
-2
-5
0.2
0,3
1,5
0,7
-12
3
4
-4
-2
-0,1
-4
0
0.7
-15
0.5
0,3
0,3
0,0
-9
-7
-13
-17
-2
-14
-1
0,3
1,5
-0.8
-1,9
5
-3
2
0.6
0,3
0,3
0,0
-9
-0,3
-0,1
-2,4
-2,3
-3
-12
_
–
0,7
0,7
0,4
0,8
0,7
0,3
0,0
-8
0,3
0,0
-5
-4
1
-13
-15
1
-16
18
-1
-15
34
101
-7
2
102
-9
2
OVERIGE INDICATOREN
Consumentenvertrouwen ‘ 1
Beurswaarde-index, algemeen
Uitgesproken faillissementen
(in %)
Conjunctuurtest Industrie
Bezettingsgraad
(in %)
Orderpositie
(1984=100)
Beoordeling orderontvangsten1′
(in %)
Beoordeling voorr. eindprodukten’) (in %)
-3
16
-13
84
103
-16
2
2
84
108
-13
6
84
102
-15
3
84
102
-16
4
0
0
3
4
-2
Arbeidsmarkt
Aantal banen van werknemers, totaal
Landbouw en visserij
Nijverheid (excl. bouwnijverheid)
Bouwnijverheid
Handel, horeca en vervoer
Overige dienstverlening
Geld en krediet
Spaartegoeden
Verstrekt consumptief krediet
Binnenlandse liquiditeitenmassa
Geldhoeveelheid
Secundaire liquiditeiten
Officieel wisseldisconto
Daggeldmarktrente
Rendement op staatsobligaties
-15
9
-23
2
4
3
4
2
2
1
2
4
1
0
2
6
1
1
5
1
4
1
4,7
5
3,7
-6
1
2
3,8
0
8
(in %)
(in %)
(in %)
7
10
6,2
7,3
9,0
4,7
13
6
8
5
4,6
5,8
6,3
4
2
3,7
8
4
7
0
4,4
7
-1
4,5
6
4
7
-1
4,5
5,2
6,3
5,2
6,1
5,0
6,5
3
7
84
84
100
101
102
-15
3
-9
-4
3
4
|
-1
1
1
0
3
3
1
1,8
6
4
6
1
4,1
4,9
6,5
__ |
— 1
+
0,6
3
6
8
2
3,25
4,0
5,9
0,3
2
6
9
2
3,25
3,7
5.8
7
9
4
3,25
4,0
5,8
3,25
3,9
6,0
3,25
2,9
6,0
1+
I++
1+
I-H|
_|
_|
‘
” Saldo van positieve en negatieve antwoorden in procenten van het totaal.
2) Trend: procentuele jaarmutatie van het meest recente voortschrijdend 12-maands (4-kwartaals) gemiddelde.
—I: kleiner dan -5%; -I: tussen -2% en -5%; I: tussen -2% en 2%; l+: tussen 2% en 5%; I+-K groter dan 5%.
ESB 20-7-1988
687
Tabel 2.
Recente ontwikkelingen in het buitenland
198V85
gemidd.
1987
1986
1987
e
2 kw.
1988
e
3 kw.
e
4 kw.
Trend2′
1988
e
maart
1 kw.
april
mei
juni
Produktie nijverheid,
% mutatie t.o.v. dezelfde periode het jaar daarvoor
excl. bouwnijv. (volume)
———————————————————————————————————————————————————————————————————
Bondsrepubliek Duitsland
Belgie
Frankrijk
2
1
1
2
Italie
2
2
1
3
0
Verenigde Staten
Japan
3
4
Europese Gemeenschap
3
4
1
3
2
6
3
1
2
3
4
1
I
1+
1+
6
1+
6
11
6
11
6
I++
I++
3
0
1
2
3
3
0
3
2
2
4
0
0
2
3
2
1
2
3
4
4
1
0
4
3
3
0
5
4
6
8
1
2
2
2
2
0
2
1
1
2
2
0
2
1
-1
3
4
3
3
3
2
-5
-6
-1
Bondsrepubliek Duitsland
Belgie
Frankrijk
Verenigd Koninkrijk
Italie
2
2
0
3
0
3
1
0
0
-4
-1
4
1
2
5
2
6
5
6
3
7
2
4
4
3
6
2
3
5
3
4
0
2
2
2
5
3
2
6
1+
Verenigde Staten
3
2
0
4
3
4
0
5
4
6
8
6
11
5
11
6
I++
I++
2
2
1
2
2
1
3
2
5
4
4
2
Verenigd Koninkrijk
Buitenland (gewogen)’)
Nederland
1+
-1
1
Produktie industrie (volume)
Japan
4
Europese Gemeenschap
Nederland
0
1
2
2
2
2
1
1
1+
I++
-1
1+
1
2
Bron voor gegevens buitenland: Eurostat.
1
‘ Het gemiddelde van de 6 belangrijkste exportlanden, gewogen met hun aandeel in de Nederlandse export in 1985.
2
‘ Trend: procentuele jaarmutatie van het meest recente voortschrijdend 12-maands (4-kwartaals) gemiddelde.
—I: kleiner dan -5%; -I: tussen -2% en -5%; I: tussen -2% en 2%; l+: tussen 2% en 5%; I-H-: groter dan 5%.
Focus: Buitenlandse goederenhandel eerste
kwartaal 1988.
Het volume van de invoer van goederen is in het eerste
kwartaal van 1988 met 6% gestegen ten opzichte van het
overeenkomstige kwartaal in 1987. De uitvoer nam in
volume met 5% toe. De trend van zowel de in- als de uitvoer
(zoals weergegeven door de jaarmutatie van het voortschrijdend 12-maandsgemiddelde) toont een afnemende
groei in 1986 en een weer oplopende groei in 1987, waarbij
de groei van de uitvoer in 1987 wat achterblijft bij die van de
invoer. De groeicijfers van de in- en uitvoer voor het eerste
kwartaal van dit jaar zijn vrijwel gelijk aan die voor 1987 als
geheel. Bij uitsplitsing van de invoer naaronderdelen valt op
dat zowel in het eerste kwartaal van dit jaar als in het jaar
1987 de groei van de invoer van consumptiegoederen duidelijk hoger ligt dan de totale invoertoename. Het omgekeerde geldt voorde investeringsgoederen, waarbij aangetekend moet worden dat de invoer van investeringsgoederen in 1986 erg hoog was. De ontwikkeling van de invoer van
grondstoffen en halffabrikaten is ongeveer gelijk aan die
van de totale invoer.
Bij de uitvoer is het groeipercentage voor de onbewerkte
agrarische produkten in het eerste kwartaal van dit jaar duidelijk hoger dan het gemiddelde voor de totale uitvoer; hetzelfde geldt voor het jaar 1987 als geheel. De uitvoer van
delfstoffen (aardgas) lag in het eerste kwartaal van dit jaar
24% onder het niveau van het overeenkomstige kwartaal
van vorig jaar. Ook in 1987 nam de uitvoer van delfstoffen
af. De uitvoer van fabrikatenvolgt ongeveer de ontwikkeling
van de totale uitvoer.
De prijs (unit value) van de invoer lag in het eerste kwartaal
4% onder het niveau van het overeenkomstige kwartaal van
1987. De uitvoerprijzen lagen op ongeveer het zelfde niveau
als vorig jaar. Deze ontwikkelingen volgden op sterke prijsdalingen in 1986 en afnemende prijsdalingen in de loop van
1987, waarbij in het laatste kwartaal van 1987 de prijsdaling
van de uitvoer geringer was dan die van de invoer. Een en
ander had tot gevolg dat de ruilvoet, na een periode van
verslechtering, in de laatste twee kwartalen weer verbeterde.
In- en uitvoer van goederen (volume)
Procentuele jaarmutatie van het voortschr. 12-maandsgem.
Ruilvoet (unit value)
1 1 1
I
688
II III
19B4
1
IV
I
|
1
II III
1985
IV
I
II III
1986
1
IV
I
1
II III
1987
1
1
1
IV
I
II
1988
I
II III
1984
1
IV
I
1
II III
1385
1
1
IV
I
1
II III
1986
1
1
IV
I
1
II III
19Q7
1
1
IV
I
II
1986
1