Bullshit

De verkoop van bullshit is een miljoenenmarkt. Het is een vast onderdeel van horoscopen en het repertoire van waarzeggers, new age goeroes, metafysische filosofen, bepaalde beleggingsanalisten en, naar mijn bescheiden mening, de vrouwenbladen die mijn vriendin koopt.

Bullshit is niet zomaar onzin, maar een vorm van onzin die diepgang suggereert. De filosoof Harry Frankfurt maakt daarnaast een onderscheid met leugens: Terwijl de leugenaar de waarheid vervalst voor zijn/haar eigen gewin, debiteert de bullshitter vage verhalen die eigenlijk niets betekenen, met als voornaamste doel om de luisteraar (de bullshittee) de indruk te geven dat er een betekenisvolle handeling aan de gang is. (Vergelijk ook Steven Colbert’s concept truthiness).

Een studie in de laatste editie van het tijdschrift Judgment and Decision Making onderzoekt hoezeer mensen verschillen in hun detectie van bullshit, en of zulke detectie als een karaktereigenschap kan worden aangemerkt. Het onderzoeksteam gebruikt de output van online bullshit generatoren, die zich baseren op de tweets van Deepak Chopra, een new age auteur met 20 bestsellers op zijn naam en 2.5 miljoen twittervolgers. (Het artikel maakt helaas geen gebruik van mijn persoonlijke favoriet, de postmodern generator, die met een muisklik een heus postmodern filosofieartikel produceert).  

De proefpersonen werden gevraagd om bullshitstatements (zoals “Hidden meaning transforms unparalleled abstract beauty”) te waarderen op hun diepgang (“profoundness”). Ze deden hetzelfde voor echte, zij het op vaagheid geselecteerde, tweets van Chopra (bijvoorbeeld “Nature is a self- regulating ecosystem of awareness”), alsmede een aantal motiverende spreuken die over het algemeen niet als bullshit worden beschouwd (“A river cuts through a rock, not because of its power but its persistence”).

Op basis van hun tests definiëren de auteurs de bullshit receptivity scale (BRS): het verschil in waardering tussen de motiverende spreuken en de bullshitstatements. Mensen die laag scoren op de BRS vallen daarmee ten prooi aan een bekende psychologische neiging om beweringen die je denkt te begrijpen als waar aan te nemen. Misschien niet onverwacht vertoonde de diepgang-waardering van de onzinstatements en de new-age tweets een negatieve correlatie met een batterij cognitieve en intelligentie testen, en een positieve correlatie met de sterkte van religieus geloof en de mate van “intuitief redeneren”, zoals gemeten op de bekende “cognitive reflection test.”

Helaas beantwoordt het artikel niet de vraag hoe we bullshit receptivity omhoog krijgen. Dat is geen frivole vraag, want gegeven de alomtegenwoordigheid van bullshit kan een zekere resistentie je een boel geld besparen. De BRS lijkt me daarom een uitstekende toevoeging aan de citotoets.