Economen zijn net zo voorzichtig als virologen

Nu de bezetting van de IC’s weer hanteerbaar is, lijkt het momentum daar om beslissingen omtrent de huidige lockdown niet langer alleen aan virologen over te laten. Virologen bijten zich immers vast in de maatregelen die nodig zijn om de verspreiding van het corona-virus te stoppen, en hebben daarom maar weinig oog voor alle kosten die hiermee gepaard gaan. Hoog tijd dus voor analyses van economen waarin ook welvaart en welzijn in bredere zin ook meetellen.

Recente ESB-bijdragen van onder andere Robin Fransman en Caspar Chorus en Niek Mouter zijn voorbeelden van zulke eerste analyses. Fransman werpt daarbij de vraag op of gezondheidsrisico’s acceptabel zijn bij een 55-min economie, Chorus en Mouter proberen de ‘opofferingsbereidheid’ van mensen voor het vermijden van sterfgevallen vast te stellen.

Geen ander perspectief

Ik had verwacht dat een bijdrage van economen aan de discussie zou leiden tot een ander perspectief op de huidige lockdown. Maar eerlijk gezegd valt dit mee (of tegen): ik ben nog geen econoom tegengekomen die zich waagt aan de berekening van een volledige maatschappelijke kosten en baten van de lockdown of exit-strategieën. Ook heb ik nog geen gerenommeerd gezondheidseconoom horen zeggen dat een extra gezond levensjaar maximaal tachtigduizend euro mag kosten – het bedrag dat in het beleid tot dusver werd aangehouden bij keuzes wat betreft te verlenen zorg. Je hoeft geen rekenwonder te zijn om vast te stellen dat bij de huidige economische krimp die kosten een veelvoud hiervan zijn.

Voorzichtig

Nationaal en internationaal bestaat onder economen juist brede eensgezindheid over de nut en noodzaak van de lockdown. Hoe is dit te verklaren? Welnu, net antwoord is dat economen in de huidige situatie met ‘vijftig procent van de kennis’ waarschijnlijk net zo voorzichtig en behoudend zijn als virologen.

Aantallen sterfgevallen en bezette IC-bedden vormen harde cijfers, maar alle effecten op de economie zijn onwerkelijk, niet direct vast te stellen en moeilijk te monetariseren. Zo af en toe verzuchten sommige economen wel dat alle kosten immens zijn, maar niemand durft de richtlijnen van het RIVM ter discussie te stellen. Premier Rutte ook niet, die sturen op IC-capaciteit boven alles stelt. Het gevolg is dat er geen enkele uitruil mogelijk is tussen mortaliteit enerzijds en welvaart en welzijn anderzijds.

Men richt zich op onderzoek

In al die onzekerheid over cruciale parameters zoeken veel economen momenteel hun heil het verrichten van nieuw, grondig onderzoek naar de effecten van de coronacrisis en het beleid dat hierop gevoerd wordt. Overal om me heen hoor ik dan ook geluiden van vakbroeders die gretig meedoen aan de diverse calls voor corona-gerelateerd onderzoek, uitgeschreven door zo goed als iedere zichzelf respecterende onderzoeksfinancier (zie bijvoorbeeld NWO).

Ook wat dit betreft is de primaire reactie van economen eigenlijk niet veel anders dan die van virologen die we iedere avond in talkshows terugzien: we passen onze adviezen alleen aan als hier stevig wetenschappelijk bewijs voor is. Dat dat bewijs op zich laat wachten moet dan maar.

Helaas blijken de onderzoeksresultaten achteraf nooit precies te vertellen wat beleidsmakers zouden moeten doen. Illustratief hiervoor was ook de strategie achter de heropening van basisscholen. In eerste instantie achtte onderwijsminister Slob dit pas na grondig empirisch onderzoek van RIVM verantwoord. Later is gebleken dat deze aanpak natuurlijk niet werkbaar is: onderzoek laat zich moeilijk plannen en genereert zelden resultaten die risico’s bij besluiten tot nul reduceren.

Toegevoegde waarde economen komt onvoldoende uit de verf

Er is natuurlijk niets mis met al dat extra onderzoek, maar voor mijn gevoel komt de echte toegevoegde waarde van economen nu onvoldoende uit de verf. Jarenlange training en disciplinering binnen de ivoren torens hebben veel economen doen specialiseren en net zo nauwkeurig en voorzichtig gemaakt als virologen: zij hebben kennelijk niet de vaardigheden ontwikkeld om te komen tot een brede visie op de economie en economisch beleid.

Mijn vrees is dat economen straks vanuit hun onderzoeksgebied resultaten zullen opleveren die geen handelingsperspectief bieden, vooral retrospectief zijn, veel disclaimers bevatten en eindigen met het verzoek tot meer geld voor onderzoek.

Als economen zullen we – juist nu – wél vuile handen moeten maken: risico’s nemen, snellere analyses verrichten en dit alles begrijpelijk opschrijven en uitleggen. Uit de comfortzone dus. Wat dit betreft is een quote in een blog van Philipp Kircher, voormalig hoofeditor van de Review of Economic Studies, erg treffend: Speed is not a value per se, but in a crisis like this it is of essence.